نگاهي به تاريخ و نحوه ساخت حرم امام حسين (ع)
صدای شیعه: يکي ديگر از نام‌هاي کربلا «کور بابل» بوده است و معناي آن به زبان عربي يعني مجموعه‌اي از روستاهاي بابلي. بسياري از پژوهشگران معتقدند که کربلا به سان مادر بسياري از روستاهايي بود که در حد فاصل شام و فرات قرار داشته‌اند و نيز مادر تمدن‌هاي بين‌النهرين بوده که مرکز عبادت در آن زمان نيز تلقي مي‌شد.
اين سرزمين به دليل موقعيت آب و هوايي و حاصلخيز بودن خاکش شاهد بسياري از اقوام مختلف در طول تاريخ بوده است که ازجمله آنان مي توان به کلداني‌ها، تنوخيين و لخميين و مناذره اشاره کرد.
نام‌هاي قديمي
کربلا نام‌هاي متعددي در تاريخ داشته که از آن جمله مي‌توان به «الطف» اشاره کرد که به معني «لطيف‌ترين» است. اين نام به اين دليل براي کربلا انتخاب شده که اين سرزمين در حاشيه رودخانه علقمي که شعبه‌اي از فرات بوده است، مستقر بود و آب کربلا نيز از اين شعبه تامين مي‌شد.
از ديگر نام‌هاي ثبت شده کربلا در تاريخ، نينوا، شفيه، عقر، نواويس، عين‌التمر و ام‌القري است. اما اين سرزمين از زماني شهرت تاريخي خود را به دست آورد که امام حسين(ع) و خاندان و صحابه وي در سال 61 هجري قمري مصادف با 680 ميلادي در اين سرزمين به شهادت رسيدند.
تاريخ بارگاه امام حسين(ع)
اولين علامت بارگاه امام حسين(ع) از سوي قبيله بني اسد که در نزديکي کربلا سکني گزيده بودند بنا نهاده شد. آنها مراسمي خاص براي به خاک سپردن سيد الشهدا(ع) برگزار کردند و علامتي بر قبر شريف وي گذاشتند که سايباني کوچک بر قبر حضرتش بود. با بر سر کار آمدن مختار بن ابي عبيده ثقفي که حکومتش را به نام خونخواهي از قاتلان حسين(ع) در کوفه برقرار کرده بود، اين بارگاه پيش از پيش مورد توجه قرار گرفت.
از آن به بعد شيعيان رهسپار زيارت قبر شريف امام حسين(ع) و اهل بيت و صحابه آن حضرت شدند و اين قبر به قبله‌گاهي براي شيعيان بخصوص در کوفه، مدائن و شهر بصره تبديل شد و مختار در آن زمان بنايي در اطراف قبر شريف امام حسين(ع) ساخت و روستايي در آن منطقه تشکيل شد.
دشمني خلفا و محبت مردم
حرم حسيني در طول تاريخ از يکسو هميشه مورد دشمني خلفا و کژدينان و از طرف ديگر مورد علاقه مردم بوده است و در آغاز حکومت عباسي‌ها، زمينه براي زيارت قبر شريف امام حسين(ع) از سوي مسلمانان فراهم شد و اين روال ادامه داشت تا زمان هارون‌الرشيد، پنجمين خليفه عباسي که در سال 193 هجري قبر شريف امام حسين(ع) و تمامي خانه‌هاي اطراف آن را ويران کرد.
پس از هارون‌الرشيد، بنايي ديگر بر آرامگاه امام سوم شيعيان ساخته شد که تا سال 233 هجري قمري يعني به خلافت رسيدن متوکل عباسي بر جاي ماند، اما متوکل عباسي پاي خود را در همان مسيري گذاشت که هارون‌الرشيد گذاشته بود و سياست حکومت خود را، سياست دشمني با اهل بيت قرار داد. متوکل عباسي که عشق و محبت به حسين(ع) را ريشه در حب اهل بيت مي‌دانست و طاقت ديدن افزايش زائران گسترده بارگاه امام حسين(ع) را نداشت، دستور منهدم ساختن قبر شريف امام حسين(ع) و تمامي خانه‌هاي اطراف آن را صادر کرد و زيارت امام حسين(ع) را ممنوع کرد.
متوکل عباسي تمام آن منطقه را زير و رو کرد و سپس سراسر آن منطقه را پر از آب کرد. در تاريخ اين واقعيت ثبت شده است که شخصي به نام «ديزج» که يهودي‌الاصل بود، مامور متوکل عباسي براي کشتن زائران امام حسين(ع) شده بود. اين شخص ماموريت آن را داشت که هر زائري را که براي زيارت قبر امام حسين(ع) به آن مناطق پا مي‌گذاشت، از دم تيغ بگذراند. بعد از آن که متوکل عباسي در سال 247 هجري به هلاکت رسيد، بار ديگر بناي بسيار بزرگي بر مزار امام حسين(ع) ساخته شد به گونه‌اي که اين بنا آنقدر ارتفاع داشت که مردم از دور دست آن را تشخيص مي‌دادند و براي زيارت به سوي آن رهسپار مي‌شدند. از آن به بعد بسياري از علويان توانستند خانه‌هاي خود را در نزديکي قبر شريف امام حسين(ع) در کربلا بنا نهند که در راس آنان «ابراهيم المجاب بن محمد العابد بن الامام موسي بن جعفر(ع)» قرار داشت و او اولين علوي بود که در سرزمين کربلا سکني گزيد و اين حادثه در سال 247 هجري اتفاق افتاد.
عشق ايرانيان
پس از تاسيس دولت آل بويه، عضدالدوله در سال 379 هجري قمري، ضريحي از عاج براي قبر شريف امام حسين(ع) ساخت و با بنا نهاده شدن بارگاهي جديد براي سيدالشهدا، بازارها و خانه‌هاي بيشتري در اطراف آن ساخته و شهر کربلا با ديوارهايي بزرگ احاطه شد. اين شهر در زمان عضدالدوله بسيار پر رونق و از لحاظ ديني، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و ادبي به شهري بسيار مشهور تبديل شد.
بعد از انقراض حکومت آل بويه، سلجوقيان بر سر کار آمدند که سياست سلجوقيان نيز بر اهميت گذاشتن نسبت به عتبات مقدسه قرار گرفت. در آن زمان سلطان ملک شاه سلجوقي و وزير آن نظام‌الملک در سال 553 هجري قمري ديوارهاي بنا نهاده شده و ساختمان‌هاي حرم شريف امام حسين(ع) را بازسازي کردند و خليفه «مفتفي» خود شخصا به زيارت قبر امام حسين(ع) رهسپار شد و پس از آن ديگر خلفا نيز از اين سياست تبعيت کردند و به زيارت حرم حسيني رهسپار مي‌شدند، به طوري که خليفه ناصرالدين‌الله و المستعصم و المستنصر نيز قبر شريف امام حسين(ع) را زيارت کردند.
زماني که شاه اسماعيل صفوي درسال 914 هجري بغداد را فتح کرد، خود شخصا براي زيارت قبر شريف امام حسين(ع) راهي کربلا شد و دستور داد که ضريحي از طلا براي قبر شريف امام حسين(ع) ساخته شود. او همچنين 12 چلچراغ طلا به قبر شريف امام حسين(ع) هديه و دستور ساخت صندوقي از نقره خالص را براي بارگاه صادر کرد. وي همچنين بارگاه امام حسين(ع) را با فرش‌هاي بسيار گرانقيمت آراست. شاه اسماعيل صفوي به مدت يک شب در حرم امام حسين(ع) اعتکاف کرد و پس از آن راهي زيارت قبر امام علي(ع) در نجف اشرف شد. در عهد قاجار، 3 بار گنبد امام حسين(ع) طلاکاري شد و آغامحمدخان، موسس قاجاريه در ايران خود شخصا در سال 1207 هجري گنبد امام حسين(ع) را طلاکاري کرد. فتحعلي شاه قاجار نيز به دليل آن که طلاي گنبد امام حسين(ع) سياه شده بود، براي دومين بار مجددا به طلاکاري اين گنبد اقدام کرد. در سال 1216 هجري کربلا و حرم امام حسين(ع) مورد هجوم وحشيانه گروهي از وهابيون به رهبري سعود ابن عبدالعزيز قرار گرفت. وي در روز عيد غدير اين شهر را به محاصره درآورد و اکثر اهالي آن را چه آناني که در بازار بودند و چه آناني را که به خانه‌هاي خود پناه بردند، از دم تيغ گذراند.
سعود ابن عبدالعزيز در آن زمان با بيش از 12 هزار سرباز وارد شهر کربلا شد و پس از کشتن بسياري از ساکنان اين شهر، صندوق‌هاي قبر شريف امام حسين(ع) را که انبوهي از طلا و پول و اشياي گرانبهاي هديه شده بود، به تاراج برد.
کربلا از زبان مورخان
ابن بطوطه، تاريخدان بزرگ عرب اينچنين زيارت خود از کربلا را در سال 726 هجري يا 1307 ميلادي توصيف مي‌کند: من در زمان حاکميت سلطان سعيد بهادرخان بن خدابنده عازم زيارت کربلا شدم.
اين شهر، شهر کوچکي بود که اطراف آن را نخلستان‌هاي بسيار زيبا فرا گرفته بود و رودخانه فرات خاک اين شهر را به حاصلخيزترين خاک تبديل کرده بود. اين شهر، شهر بسيار زيبايي بود که بارگاه مقدس امام حسين(ع) به آن قداست و حرمتي ديگر مي‌داد. هيچ کس وارد حرم امام حسين(ع) نمي‌شد، مگر آن که از درگاه وي رخصت مي‌خواست. بارگاه اين قبر شريف مزين به نقره بود و پرده‌هاي آن از حرير.
پدرو تکسرا، مورخ اسپانيايي که در سال 1604 ميلادي و 1024 هجري از کربلا ديدن کرده بود، از اين ديدار چنين مي‌گويد: اين شهر 4000 خانه دارد و ساکنان آن اکثرا عرب و نيز ايراني و ترک هستند. بازارهاي بسيار بزرگ و انبوهي دارد. در اين شهر مکان‌هايي خاص ساخته شده است که به صورت رايگان به زائران اين شهر غذا توزيع ميکنند. حرم امام حسين از مهم‌ترين مناطق کربلا به شمار مي‌رود و مسلمانان از شهرهاي مختلف راهي زيارت قبر امام حسين مي‌شوند.
اين مورخ اسپانيايي همچنين از ساقيان حرم امام حسين(ع) مي‌نويسد که براي کسب ثواب و اجر الهي به صورت رايگان آب به مردم مي‌دادند و نيز شب‌هاي به شهادت رسيدن امام حسين(ع) را احيا مي‌کردند؛ به گونه‌اي که در اين شب‌ها به دليل انبوهي تعداد زائران خيمه‌هايي براي آنها در اطراف حرم بنا نهاده مي‌شد.
نقشه ساختمان حرم امام حسين(ع)
محل دفن حضرت امام حسين(ع) يا همان گودال قتلگاه، اکنون داراي سقفي است که روي آن صندوقي نهاده شده است. ضريح متبرک اين بارگاه در ميان روضه منوره قرار گرفته که همان نيز در بين مسجد (مسجد بالا سر و مسجد پشت سر) و در طرف پايين پا در زاويه روضه قبور شهداست. اين مجموعه هم‌اکنون حرم امام حسين(ع) را تشکيل ميدهد و حرم نيز ميان رواق و رواق در وسط صحن است. ضريح مقدس در وسط واقع است و از نقره خالص ساخته شده که در پيش روي آن با طلا و به خط نسخ نوشته شده: «ولا تحسبن الذين قتلوا في سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون» و در بالاي سر، «آيه نور» نوشته شده است. صحن مطهر حسين(ع) داراي هفت باب است که عبارتند از: باب قبله که ساعتي بر فراز آن نصب است، باب قاضي‌الحاجات، باب زينبيه که در حدود تل زينبيه قرار دارد، باب سلطاني، باب بازار بزازها، باب سدره که در شمال صحن بوده و به بازار و اطراف راه دارد و باب صافي که به در بين‌الحرمين نيز معروف است.
حضرت امام جعفر صادق عليه‌السلام فرمود: «نماز در چهار مکان کامل خوانده مي‌شود: مسجد‌الحرام (مکه)، مسجدالرسول(مدينه)، مسجد کوفه، و حرم امام حسين عليه‌السلام.»
ضريح شش گوشه
در ميان اقوال مورخان درباره چگونگي دفن حضرت سيدالشهداء و ياران باوفاي آن حضرت اندک تفاوتي، ديده مي‌شود.
شيخ مفيد پس از ذکر اسامي 17 نفر از شهيدان بني‌هاشم که همگي از برادران و برادرزادگان و عموزادگان امام حسين(ع) بودند، مي‌فرمايد: آنان پايين پاي آن حضرت در يک قبر (گودي بزرگ) دفن شدند که هيچ اثري از آن نيست و فقط زائران با اشاره به زمين در طرف پاي امام(ع) آنان را زيارت ميکنند و علي بن الحسين(ع) (علي‌اکبر) از جمله آنان است، برخي گفته‌اند: محل دفن علي‌اکبر نسبت به قبر امام حسين(ع) نزديک‌ترين محل است.
شيخ همچنين مي‌گويد: پس از بازگشت عمر بن سعد از کربلا، جماعتي از بني‌اسد که در غاضريه سکونت داشتند، آمده و بر پيکر امام حسين(ع) و يارانش نماز گذاردند و آن حضرت را همان جايي که الان قبر اوست، دفن کردند و علي ابن الحسين (علي‌اکبر ع) را در پايين پاي پدر به خاک سپردند، سپس براي ديگر شهيدان از اهل بيت و اصحاب، حفيره‌اي کندند و همه آنان را در آن به صورت دسته جمعي دفن کردند و عباس بن علي(ع) را در راه غاضريه، در همان محلي که به شهادت رسيد و اکنون قبر اوست به خاک سپردند.
برای مطالعه بیشتر در این رابطه می توانید بخش عتبات کتابخانه تخصصی پایگاه اطلاع رسانی حج را در اینجا ملاحظه نمایید.
انتهای پیام