خلط خرافه و الهيات بزرگترين آفت فيلم‌های قرآنی است

وی در اين نشست عنوان کرد: قصص قرآنی، صرفاً يک داستان نيستند، بلکه سرگذشت‌هايی واقعی از آدم‌های واقعی هستند که در چهارچوب داستان روايت شده‌اند. بنابراين در اين حوزه تخيل انسانی راه ندارد و طبق باور مسلمانان هر آنچه که طبق قصص قرآنی روايت شده است، در عالم واقع نيز رخ داده است؛ از هبوط آدم به زمين گرفته تا طوفان نوح و از مار شدن عصای موسی(ع) تا حرف زدن عيسی(ع) در گهواره.

وی ادامه داد: بنابراين اگرچه می‌توان برداشت‌های اسطوره‌ای و تمثيلی از اين قصص به عمل آورد، ولی دايره اين برداشت‌های ذهنی بايد تا آنجا باشد که لطمه‌ای به واقعيت تاريخی و ماهوی کنش‌ها و رويدادهای جاری در قصص قرآنی وارد نکند.

وی توضيح داد: ين امر نشان می‌دهد که غرض باری تعالی از ذکر اين قصص، ماجراپردازی و سرگرم‌سازی نبوده است، بلکه به قصد ورود به يک جهان‌بينی خاص عنوان شده که مبنای واقعی و حقيقی نيز داشته است.

وی اضافه کرد: از همين روست که عمده داستان‌های قرآنی، سبک روايی متداول ندارند و به شدت پراکنده هستند؛ بخشی از يک داستان در يک سوره آمده است و بخش ديگر در سوره‌ای ديگر، تقدم و تأخر زمانی داستان‌ها با تقدم و تأخر بيانی آن‌ها در قرآن گاه مغايرت دارد و همچنين کمتر اشاره‌ای به جزئيات روايت شده است (مثل تاريخ و مکان وقوع حوادث و خصوصيات همراه آن‌ها).

اين کارشناس فيلم‌های قرآنی بيان کرد: به تعبير آيت‌الله‌العظمی جوادی آملی، قرآن کاری به «من هو»‌ قصه ندارد، به «ما هو» قصه نظر می‌کند و از همين جهت در ميانه و يا پايان برخی قصص، بيان تذکاری از جانب خداوند ايراد می‌شود که تأمل‌پذيری نسبت به جوهره معنايی قصه‌ها را طلب می‌کند.

حجت‌الاسلام بطحايی تصريح کرد: برخلاف تصور اوليه، اقتباس از قصص قرآن، اگرچه شايع‌تر از ساير ارجاعات قرآنی است، ولی با وجود ظاهر ساده‌اش، روندی پيچيده دارد که توانايی خاص خود را در برگردان سينمايی می‌طلبد.

وی ضمن بيان خلاصه گونه‌شناسی در فيلم‌های قرآنی خارجی و داخلی عنوان کرد: بايد توجه کرد که صرف وجود چند شخصيت قرآنی باعث تسميه آن اثر به فيلم يا سينمای قرآنی نمی‌شود. آثاری از قبيل گنج قارون، کشتی نوح(ع) و آدم وحوا از اين جمله هستند که بدون هيچ ربطی با محتوا يا مضامين قرآنی، صرفاً از اصطلاحات قرآنی برای عناوينشان يا نام‌گذاری شخصيت‌های داستانيشان استفاده شده است.

وی اظهار کرد: البته شايد داستان حضرت يوسف(ع) در اين بين استثنا باشد و به عنوان تنها داستان قرآنی که طی آن دوران در سينما بازتاب داشته است، قابل ذکر باشد. تفاوت مديوم سينما و قرآن و اقتضائات هر کدام بر حسب خويش از جهت نحوه انتقال مفاهيم، بايد بين اين‌ها تفاوت قائل شد.

وی تصريح کرد: اين موضوع يکی از آفات فيلم‌های قرآنی ماست. همچنين بايد توجه کرد که سريال دينی لزوما سريالی نيست که موضوعش دين باشد، بلکه آنچه باعث می‌شود فيلمی را منتسب به قرآن و دين کرد، مفهوم قرآنی و دينی آن است.

حجت‌الاسلام بطحايی گفت: يکی از بزرگ‌ترين آفات فيلم‌های قرآنی خلط خرافه و الهيات است؛ به عبارتی متافيزيک الهی و متافيزيک جعلی: مبارزه با اساطيرالاولين. نکته ديگر در بررسی اين آثار اين است که تبيين انتهايی در تفاوت فيلم قرآنی و فيلم دينی و فيلم معناگرا بايد مورد توجه باشد.

وی خاطرنشان کرد: بعضی آثار به دليل اشتراکات اديان در بسياری از مفاهيم اخلاقی و انسانی به اين گونه فيلم‌ها فيلم دينی و گروهی نيز به دليل حضور پررنگ عنصر مفهوم عالی و معنای بلند در اين فيلم‌ها از اين دسته به فيلم‌های معناگرا ياد می‌کنند.
ایکنا