(
امتیاز از
)
انتشار «علي‌نامه»؛ منظومه‌اي در اعتراض به شاهنامه
اين کتاب که در اعتراض به شاهنامه فردوسي سروده شده، توسط مرکز پژوهش ميراث مکتوب و با همکاري کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراي اسلامي و کتابخانه تخصصي تاريخ اسلام و ايران و مؤسسه مطالعات اسماعيليه منتشر شده است.
مرکز ميراث مکتوب گزارش داده است که علي‌نامه (منظومه‌اي کهن) سروده به سال 482 هجري قمري از سراينده‌اي متخلّص به ربيع(420 هجري قمري) است که نسخه برگردان (فاکسيميله) به قطع اصل نسخه خطي شماره 2562 کتابخانه موزه قونيه (ترکيه) کتابت حدود سده هفتم هجري است.
اکبر ايراني مدير مرکز پژوهشي ميراث مکتوب اعلام کرد: اين مرکز طي ديداري با استاد محمدرضا شفيعي کدکني، اجازه انتشار مقاله‌اي که وي آن را 10 سال پيش درباره اين اثر نوشته، به عنوان مقدمه کتاب «علي‌نامه» اخذ کرده است.
«علي‌نامه» نخستين تجربه شعر حماسي شيعه اثني عشري است، هم از نظر قدمت تاريخ حماسه‌هاي شيعي و هم از نظر دربر داشتن نوادر لغات و ترکيبات فارسي کهن در کمال اهميت است که تاکنون گمنام مانده و در کتب تاريخ ادبيات فارسي به آن اشاره‌اي نشده است.
«علي‌نامه» اثري است به سبک شاهنامه فردوسي مربوط به اواخر قرن پنجم هجري و درباره دلاوري‌هاي حضرت علي (ع) در جنگ‌هاي صدر اسلام که به نظم در آمده است.
نسخه اصلي اين اثر در موزه قونيه بوده است.
تاريخ کتابت اين اثر نشان مي‌دهد که حدود صد سال بعد از سرايش شاهنامه فردوسي سروده شده است. نسخه اصلي اين منظومه را مجتبي مينوي به صورت ميکروفيلم از قونيه به ايران آورد.
زماني که شاهنامه سروده شد عده‌اي از شعراي هم عصر فردوسي زبان به اعتراض گشودند و به گونه‌اي با متهم کردن فردوسي به پول‌پرستي معتقد بودند وي شاهنامه را با هدف دريافت صله از سلطان محمود غزنوي سروده است.
«ربيع» نيز در ابتداي منظومه علي‌نامه با اشاره به انگيزه‌اش از سرون آن آورده است: «وقتي که پيامبر اکرم (ص) و امام علي (ع) با دلاوري در جنگ‌هاي صدر اسلام حماسه آفريدند بهتر بود فردوسي شاهنامه را درباره جنگ‌هاي اين دو شخصيت بزرگ اسلام مي‌سرود نه درباره رستم و سهراب که افسانه هستند.»
ربيع در اين منظومه خطاب به فردوسي مي‌گويد: «تو که شيعه هستي بعيد بود نسبت به پيامبر (ص) و ائمه (ع) بي تفاوت باشي».
اين منظومه در بحر متقارب يعني همان وزن حماسي و به زبان فارسي سروده شده است.
«علي‌نامه» از جهت سبک و بيان حماسي به خصوص در حوزه توصيف و تصويرگري و ابزارهاي آن ارزش فراوان دارد. زيرا اين عناصر، وسيله‌اي است براي ملموس و محسوس تر کردن صحنه هاي متنوع و مختلفي که در بستر شعر حماسي روي مي دهد و به عنوان يکي از معيارهاي سنجش کيفي اثر حماسي به شمار مي آيد.
شفيعي کدکني نيز معتقد است که يک سوم اين منظومه اشعاري قوي دارد که در خور توجه است. اما در واقع اين اثر دغدغه هاي شيعيان را نشان مي دهد که مي خواستند در زمان خلافت عباسيان حضور معنوي خود را اعلام کنند.
اکبر ايراني نيز بر اين باور است که منظومه «علي‌نامه» سند ملي زبان فارسي و سند هويت مذهب و فرهنگ ايراني است و شايد دليل اينکه تا کنون مورد توجه قرار نگرفته بود اين باشد که استاداني همچون مجتبي مينوي نخواستند اين منظومه را در برابر شاهنامه مطرح کنند.
منبع : فارس
انتهای پیام