شب نيمه شعبان، زمان تقرب و انس با امام زمان (عج) است
هرساله با فرا رسيدن ماه شعبان المعظم، جان‌ها بوي عطر گل ياس مي‌گيرد و آمدن بهار را نويد مي‌دهد، بهاري که ديگر خزان نخواهد داشت اما اين زمستان سوزان را چگونه بايد سپري کرد؟
پروردگار در آيه 200 سوره آل عمران قرآن کريم مي‌فرمايد «اي کساني که ايمان آورده‌ايد، صبر کنيد و ايستادگي ورزيد و مرزها را نگهباني کنيد و از خدا پروا نماييد، اميد است که رستگار شويد.»
گفت‌وگويي که با حسين محمدي فام انجام شده است، ناظر به برخي از وظايف منتظران حقيقي بقية‌الله‌الاعظم ارواحنا فداه است:
فارس: در ابتدا کمي از فضائل شب نيمه شعبان بفرماييد؟
اين فضايل مقداري در جامعه ما شايد مغفول واقع شده باشد؛ در فرهنگ اسلامي يک نگاه به شب نيمه شعبان وجود دارد و در فرهنگ اجتماعي کنوني نگاهي ديگر است؛ بايد تلاش کنيم اين دو نگاه را با هم منطبق کنيم؛ نگاه کنوني در فضاي جامعه ما به شب نيمه شعبان به عنوان يکي از بزرگ‌ترين اعياد مذهبي و شب سرور و شادي و شادماني است که اين فضا را در سطح کشور و شهرها مشاهده مي‌کنيم اما در فضاي روايات و معارف ديني آنچه که در رابطه با شب نيمه شعبان گفته شده فراتر از اين مباحث است و مي‌توان گفت بالاترين شب بعد از ليالي شريفه قدر، شب نيمهشعبان است؛ بنده با ذکر چند روايت به اين مبحث مي‌پردازم که بدانيم در فرهنگ ديني ما چه نگاهي به شب نيمه شعبان وجود دارد.
در مفاتيح‌الجنان مرحوم شيخ عباس قمي که از معتبرترين محدثين معاصر هستند روايتي را از امام صادق نقل مي‌کند که ايشان هم از قول پدر بزرگوارشان امام باقر(ع) مي‌فرمايند که از آن حضرت سوال شد در مورد فضيلت شب نيمهشعبان و ايشان در جواب فرمودند «بعد از ليله‌القدر با فضيلت‌ترين شب سال، اين شب است و خداوند فضل خود را در آن شب به بندگان عطا مي‌کند و با منّ و کرمش آنها را مي‌آمرزد، پس در تقرب جستن به خدا درآن شب کوشش و تلاش کنيد که آن شبي است که خداوند قسم ياد فرموده به ذات مقدس خود که سائل را از درگاه خود دست خالي باز نگرداند».
در کتاب شريف المراقبات نوشته مرحوم آيت‌الله ميرزا جواد ملکي تبريزي، استاد عرفان حضرت امام (ره) روايت زيبايي از قول پيامبر اکرم (ص) نقل شده که حضرت مي‌فرمايند: شب نيمه شعبان در خواب بودم که جبرئيل بر من نازل شد و گفت «يا محمد چرا خوابيده‌اي» گفتم «مگر امشب چه شبي است» جبرئيل گفت «امشب شب نيمه شعبان است» سپس جبرئيل براي پيامبر از آن شب مي گويد «شبي است که درهاي آسمان باز مي‌شود و درهاي رحمت و رضوان، در مغفرت و فضل و در توبه گشوده مي‌شود و خداوند به عدد موها و پشم‌هاي چهارپايان مردم را از آتش جهنم آزاد مي‌کند، اين اصطلاح در برخي روايات براي کثرت به کار رفته و نشان دهنده رحمت گسترده خداوند در آن شب است» و جبرئيل ادامه مي‌دهد «اي محمد کسي که اين شب را با گفتن الله‌اکبر و سبحان‌الله و لااله‌الا‌الله و دعا، نماز، قرآن، انجام اعمال مستحبه و استغفار زنده نگه دارد (يعني آن شب را احياء داشته باشد با انجام اين اعمال) بهشت منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آينده‌اش آمرزيده مي‌شود».
روايتي ديگري در همين کتاب شريف در فضيلت نمازهاي اين شب مبارک وارد شده که چند نماز مخصوص و مفصل با صواب‌هاي لا تُعَدُّ و لا تُحْصي ذکر شده است؛ در انتهاي يکي از آن روايت‌ها نبي‌مکرم اسلام(ص) مي‌فرمايند «بنابر اين کسي در برخاستن براي عبادت در اين شب سستي نمي‌کند مگر آدم بدبخت»؛ اين روايت نشان دهنده اهميت عبادت و شب زنده‌داري و انجام اعمال مستحبه در آن شب است.
فارس: در روايات، شب نيمه شعبان به عنوان يکي از ليالي قدر ذکر شده است لطفا از فضيلت احياء در اين شب بگوييد؟
بعد از ليالي قدر يکي از شب‌هايي که خيلي به احياء و شب زنده‌داري تأکيد شده، شب نيمه شعبان است؛ امام چهارم(ع) فرمودند «هر کس اين شب را احياء بدارد در روزي که دل‌ها مي‌ميرند دل او نمي‌ميرد»؛ آنچه که مهم بوده اين است که تلاش کنيم فضاي جشن نيمهشعبان را آميخته کنيم با اين فضايي که اين روايات به ما مي‌دهند يعني جامعه به اين سمت که از اين جشن‌ها استفاده شود براي سوق دادن مردم و بالاخص جوانان به فضاي عبادت برود چون در سال‌هاي اخير مشاهده کرديم که متأسفانه بر اثر برخي غفلت‌ها اين جشن‌ها در برخي نقاط، البته بسيار کم‌رنگ، دچار انحرافاتي شد و در برخي نقاط تهران ديديم به گونه‌اي شادي مي‌کنند که گويا براي ولادت يک انسان عادي جشن گرفته‌اند مثل پخش موسيقي‌هاي آن چناني و شادماني به نحو غيرديني؛ در صورتي که همان‌طور که از کلام ائمه طاهرين(ع) برمي‌آيد اين شب، شب توبه و احياء است؛ اگر مي‌خواهيم جشن‌هاي نيمهشعبان به سمت جشن‌هاي غيراسلامي نرود بايد فضاي جامعه را به اين سمت سوق دهيم که مردم بدانند شب نيمهشعبان اگر شب شادي است، در عين حال شب عبادت، مناجات و توبه هم هست و شبي است که خداوند قسم ياد کرده تا کسي را دست خالي از درب خانه خود بازنگرداند.
فارس: مهمترين اعمال در شب ولادت امام زمان (عج) شامل چه مواردي است؟
شب نيمه شعبان، شب دعا، احياء، عبادت، مناجات، شب انس و نزديکي جستن به امام زمان (عج) است؛ يکي از اعمالي که براي اين شب علماي ما ذکر فرموده‌اند احساس تقرب و انس با حضرت حجت است و بايد خود را به آن حضرت نزديک کنيم؛ بهترين روش براي نزديک شدن به امام زمان هم انجام دستورات خود آن حضرت است؛ سوالي که در اينجا مطرح بوده اين است که اگر قرار است شادي و عرض ادب به محضر امام زمان نماييم آيا بهتر نيست نظر خود حضرت را هم در رابطه با اين شادي بپرسيم؟
در روايتي وجود مبارک امام زمان(عج) فرمودند «اگر شيعيان ما بر عهدي که خداوند از آنها گرفته است ثابت قدم مي‌شدند توفيق زيارت ما از آنان سلب نمي‌شد يعني ما اگر به طرف توبه کردن و انجام اعمال عبادي، انجام واجبات و ترک محرمات بازگرديم، حضرت مي‌پسندد و رضايت دارد و از اين طريق مي‌توانيم به آن بزرگوار نزديک شويم؛ اگرچه اين شادماني‌هاي مرسوم هم مثل چراغاني کردن و آذين بستن فضاي شهر، پخش شيريني و شربت، همگي مصداق يفرحون لفرحنا است و اجر معنوي هم دارد، اما بهتر است در کنار آن، انجام دستورات و سفارشات ويژه آن شب را هم ضميمه کنيم که انشاءالله تأييد مضاعفي بر جشن و شادماني ما باشد.
مهمترين نکته اين است که مناجات و به درگاه خدا رفتن و با او راز و نياز کردن هميشه و در همه جا و در هر زمان و مکاني مورد عنايت است و تفاوتي که اسلام با بقيه اديان دارد اين است که ارتباط معنوي با خداوند تابع زمان و مکان خاصي نيست و در هر نقطه زمين و در هر زماني که بخواهيد مي‌توانيد با خداوند مناجات کنيد اما اگر بخواهيم عبادت‌مان زيباتر و مورد عنايت بيشتري باشد بايد به چند نکته دقت کنيم.اول اينکه پيامبر اکرم(ص) فرمودند «انَّ في ايّامِ دهرکم نَفخاتْ، علي فَتَعرَضوُ عَنْها؛ در ايام روزگار شما يک عنايات ويژه‌اي در بعضي اوقات مي‌شود که خود را در معرض آن نفحه‌هاي رحماني قرار دهيد»؛ يکي از آن نفخه‌هاي رحماني شب نيمهشعبان استَ، هر زماني ما مي‌توانيم با خداوند مناجات کنيم اما اگر با شب اول رجب، عرفه، شب قدر و شب نيمهشعبان و شب‌هايي که عنايات ويژه‌اي در آن است، مصادف شود، بيشتر مورد رحمت الهي قرار مي‌گيريم.
دوم اينکه خداوند فرمود «اگر مي‌خواهيد به سمت من حرکت کنيد، وابتغوا اليه الوسيله يعني در رفتن به سوي خداوند وسيله‌اي اتخاذ کنيد» ؛ وايات ذيل اين آيه مي‌فرمايد«اين وسيله، رسول‌اکرم و اهل‌بيت (ع) هستند» يعني وقتي که مي‌خواهيد به درگاه خداوند برويد با شفاعت شافعين و به وسيله محبت و معرفت و ولايت اهل‌بيت برويد که خداوند به شما بيشتر نگاه کند و چه شبي بهتر از شب ولادت حضرت حجت (عج) که با توسل به امام زمان (عج) به درگاه خداوند مي‌رويم؛ در قسمت‌هاي انتهايي زيارت جامعه کبيره مي‌فرمايد «يا ولي‌الله ان بيني و بين‌الله عز و جلََّ ذنوبا لايأتي عليها الّا رضاکم» (اي ولي خدا بين من و خداوند گناهاني است که خداوند تا شما راضي نشويد از آنها درنمي‌گذرد) و اين نشان‌دهنده اهميت توسل است که اگر ما بخواهيم در شب نيمهشعبان و يا هر شب ديگر حساب‌مان را در پيشگاه خداوند پاک کنيم بايد اول در خانه ولي خدا برويم؛ اگر ولي زمان ما که حضرت حجت(عج) است، از ما راضي باشد در آن صورت است که خداوند ما را مي‌آمرزد و اين اهميت توسل به حضرت را مي‌رساند.
سوم اينکه قرآن مي‌فرمايد «و لله الأسماءالحسني فادعوه بها» (خداوند اسماء نيکويي دارد که به آن نام‌ها خداوند را صدا بزنيد)؛ اين آيه آموزش مي‌دهد که خداوند را چگونه صدا بزنيم و با او مناجات کنيم؛ در تفاسير ذيل اين آيه روايت آورده‌اند که امام صادق(ع) فرمودند «نحنُ ذکرالله» يعني اسم و ذکر خداوند ما اهل‌بيت (ع) هستيم و وقتي مي‌خواهيد خداوند را صدا بزنيد از طريق ما اهل‌بيت (ع)، اين کار را بکنيد لذا امام صادق(ع) فرمود «بنا عُبِدَالله وبنا عُزِفَ الله»؛ خداوند به واسطه ما شناخته و عبادت مي‌شود؛ در جامعه کبيره مي‌گوييم و «ارکان لتوحيده» يعني اگر کسي مي‌خواهد خداوند را به توحيد ياد کند، رکن توحيد اين خانواده هستند؛ اگر ما بتوانيم با توسل به امام زمان (عج) و استعانت از آن بزرگوار، که امام زمان(عج) فرمودند: اِستَعينوا بِنا، از ما کمک بخواهيد، از حضرت کمک بخواهيم و او را شفيع قرار دهيم و با توسل به امام زمان به درگاه خداوند برويم قطعا جواب بهتري خواهيم گرفت و درهاي رحمت الهي بيشتر به روي ما باز خواهد شد.
نکته ديگري که جا دارد بر آن تأکيد شود در ايام نيمهشعبان بحث دعاي کميل است که اصلاً مخصوص شب نيمهشعبان است، و وقتي که کميل بن زياد اين دعا را از اميرالمؤمنين مي‌آموزد حضرت به او مي‌فرمايند «اين دعاي حضرت خضر است و اين دعا را در شب نيمهشعبان بخوان» سپس شب‌هاي جمعه را هم به آن افزوده و فرمودند «اگر توانستي هفته‌اي يک بار يا ماهي يک بار و اگر نتوانستي سالي يک بار و حتي اگر نتوانستي در طول عمرت يک بار دعاي کميل را بخوان» لذا امسال شب جمعه و شب نيمهشعبان با هم طلاقي پيدا کرده و بيشتر اين دعا جلوه‌گري مي‌کند.
آيت‌الله قاضي استاد علامه طباطبايي به شاگردان‌شان توصيه مي‌فرمودند «شما در دل شب قرآن بخوانيد که فاِنّهُ شراب المؤمنين، اين شراب و مست کننده مؤمنين است»؛ خداوند در قرآن نيز اين دستور را به پيامبر(ص) مي‌فرمايد.
فارس: اصولاً فضيلت شب‌زنده‌داري در قرآن چگونه ذکر شده است؟
قرآن خطاب به پيغمبر مي‌فرمايد «قم الليل الّا قليلاً» (اي پيغمبر شب را بيدار باش مگر مقدار کمي)؛ از طرف ديگر وقتي صفات متقين و مؤمنين را مي‌گويد و مي‌فرمايد «و بالاسحارِهُم يستغفرون»؛ اينها استغفار مي‌کنند اما هنگام سحر؛ مثلاً لقمان به پسرش مي‌فرمايد «مبادا از خروس عقب بماني» روايتي در کتاب منتهي‌الامال هم داريم که صدايي که هنگام صبح از حيوان خارج مي‌شود ذکر خداست ولي ما زبان حيوانات را نمي‌فهميم لذا لقمان مي‌گويد «مبادا از حيوانات عقب بماني که اينها در سحر مشغول دعا و استغفار باشند و تو نباشي».
حضرت مهدي(عج) هم سحر نيمه شعبان به دنيا آمدند و ما اگر بتوانيم احياء داشته باشيم و خودمان را در قالب شب‌زنده‌داري عرضه کنيم با لحظه ولادت قطب عالم امکان به محضر خداوند متعال همزمان مي‌شود و مي‌تواند توسل ما را زيباتر کند.
سخنان معصومان (ع) درباره امام مهدى (عج)
خ امام علي(ع) مي فرمايد:ظهور فرج را منتظر باشيد و از رحمتخداوندنااميد نباشيد ، که محبوبترين اعمال نزد خداوند انتظار فرجاست .
رسول اکرم صلى الله عليه و آله و سلم:
« لو لم يبق من الدهر الا يوم لبعث الله تعالى رجلا من اهلبيتى يملوها عدلا کما ملئت جورا »
اگر از دنيا جز يک روز باقى نماند خداوند از خاندان من مردىرا برانگيزد که آن را پر از عدل و داد کند همچنان که پر ازجور و ستم شده باشد .
امام على عليه السلام:
« انتظروا الفرج و لا تياسوا من روح الله فان احب الاعمالالى الله عز و جل انتظار الفرج »
ظهور فرج [ قائم آل محمدص ] را منتظر باشيد و از رحمتخداوندنااميد نباشيد ، که محبوبترين اعمال نزد خداوند انتظار فرجاست .
امام على عليه السلام:
« لو قد قام قائمنا لا نزلت السماء قطرها و لا خرجت الا رضنباتها و لذهبت الشحناء من قلوب العباد و اصطلحت السباع والبهائم »
اگر قائم ما ( آل محمد ) قيام کند ، آسمان قطرات خود را فروفرستد و زمين گياهان خود را بيرون دهد و کينهها از سينههابيرون رود و ددان و چهارپايان در صلح و صفا باشند.
امام حسين عليه السلام:
« اما ان الصابر فى غيبته على الاذى و التکذيب بمنزلهالمجاهد بالسيف بين يدى رسول الله (ص) »
هان صبر کننذگان بر اذيت و آزار و تکذيب دشمنان در زمان غيبتقائم آل محمد (عليه السلام) مانند مجاهدانى هستند که همراهپيامبر با شمشير پيکار مىکنند .
امام سجاد عليه السلام:
« اذا قام القائم اذهب الله عن کل مومن العاهه و رد اليهقوته » زمانى که قائم آل محمد (عليه السلام) قيام کند خداوندرحمان ، مايه فساد را از مومنان برطرف مىسازد و توانائى واقتدار گرفته شده را به افراد باايمان باز مىگرداند .
امام باقر عليه السلام:
« القائم منا منصور بالرعب مويد بالنصر . . . و تظهر لهالکنوز . . . فلا يبقى فى الارض خراب الا عمر » قائم ما ( آل محمد )با ترس در دل دشمنان پيروز و با نصرت (حق) تاييد شود ...
گنجها براى او نمايان گردد . . . و ( آن زمان ) در زمين هيچجاى خرابى نماند جز آن که آن را آباد گرداند.
امام باقر عليه السلام:
« اذا قام القائم جات المزامله و ياتى الرجل الى کيس اخيهفياخذ حاجته لا يمنعه »
به هنگام ظهور حضرت مهدى (عليه السلام) آنچه هست دوستى وهمکارى و يگانگى است تا آنجا که هر کس هر چه نياز دارد از جيبديگرى بر مىدارد بدون هيچ ممانعتى .
امام صادق عليه السلام:
« من سره ان يکون من اصحاب القائم فلينتظر و ليعمل بالورعو محاسن الاخلاق و هو منتظر فان مات و قام القائم بعده کان لهمن الاجر مثل اجر من ادرکه فجدوا وانتظروا هنيئا لکم ايتهاالعصابه المرحومه »
هر کس که بودن در شمار ياران قائم ( عج ) او را شادمان سازدبايد به انتظار باشد و بايد با پرهيزکارى و اخلاق نيکو رفتارکند . پس اگر اجلش فرا رسد و امام قائم(عليه السلام)پس ازدرگذشت او قيام کند ، بهره او از پاداش برابر با پاداش کسىاست که آن حضرت را درک کرده باشد . پس بکوشيد و منتظر باشيدگوارا باد شما را اى گروه بخشوده .
امام صادق عليه السلام:
« من مات منکم و هو منتظر لهذا الامر کمن هو مع القائم فىفسطاطه . . . لا بل کمن قارع معه بسيفه . . . لا والله الا کمناستشهد مع رسول الله (صلى الله عليه و آله »)
هر که در انتظار حکومت قائم درگذرد ، همچون کسى است که دراردوى حضرت قائم(عليه السلام) استيا حتى همچون کسى است که باشمشير همراه او مىجنگد ، نه به خدا سوگند همچون کسى است که دررکاب پيامبر اکرم به شهادت رسيده باشد.
امام حسن عسکرى عليه السلام:
« ان ابنى هو القائم من بعدى يجرى فيه سنن الانبياء:
بالتعمير و الغيبه حتى تقسو قلوب لطول الامد و لا يثبت علىالقول به الا من کتب الله عز و جل فى قلبه الايمان و ايده بروحمنه »
پس از من فرزندم قائم است و اوست که مانند پيامبران ، عمرىدراز و غيبتخواهد داشت در غيبت طولانى او دلهايى تيره گردد .
فقط کسانى در اعتقاد به او پاى برجا خواهند ماند که خداوند عزو جل دل آنان را به فروغ ايمان ثابت و آنان را با مدد خويشمويد گرداند .
امام حسن عسکرى عليه السلام:
« . . . لا ن طاعه آخرنا کطاعه اولنا و المنکر لا خرناکالمنکر لا ولنا اما ان لولدى غيبه يرتاب فيها الناس الا منعصمه الله عزوجل » . . . فرمانبرى از آخرين ما همچونفرمانبرى از نخستين ماست و انکار آخرين ما بسان انکار نخستينماست . هان که فرزند من غيبتى خواهد داشت که مردم در آن دچارترديد خواهند شد مگر آن کسى که خداى عز و جل حفظش کند
انتهای پیام