خطبه فدکيه زهرا(س)؛ تجلی‌گاه توحيد و غايت حکمت متعاليه

آيت‌الله حسينی زنجانی با بيان اين‌که حضرت زهرا(س) برای تظلّم به مسجد رفتند، عنوان کرد: حضرت زهرا(س) درصدد بودند ‌که سرزمين فدک که حق مسلم و شرعی ايشان بود را احيا کنند، زيرا بر هر مسلمانی واجب است در صورتی‌که مورد ظلم واقع شود، از حق خود دفاع کند.

وی در ادامه افزود: البته سرزمين فدک دارای چنان درآمد بالايی بود که از قِبَل آن منافع زيادی عايد مسلمانان می‌شد. در حقيقت حضرت به‌ دنبال اين نبودند که تنها از اين منافع برای خود و خانواده و فرزندان خود استفاده کنند، بلکه بيشتر دل ايشان به ‌حال مسلمانان مدينه و حتی نسل‌هايی که بعد از ايشان قرار بود از عايدات اين باغ استفاده کنند، می‌تپيد.

آيت‌الله حسينی زنجانی با اشاره به درآمد بالای باغ فدک عنوان کرد: درآمد و عوايدی که از طريق باغ فدک به‌دست می‌آمد بسيار زياد بود، به‌طوری‌که نقل شده سالانه چندين هزار دينار طلا عوايد اين سرزمين در زمان حضرت زهرا(س) بود. اگر اجازه می‌دادند که اين درآمد در طريق صحيح استفاده شود، تمام مسلمانان مدينه از آن برخوردار می‌شدند و حتی مابقی آن به خزانه حکومتی و بيت‌المال مسلمين ريخته می‌شد.

مدير حوزه علميه «سيد» زنجان با بيان اين‌که حضرت زهرا(س) در خطبه فدکيه، در قالب دفاع از حق خود مسائل عميق اعتقادی و سياسی نيز مطرح کردند، تصريح کرد: حضرت زهرا(س) در جواب خليفه اول که عنوان کرده بود «نحن معاشر الانبيا لا نورّث» که انبيا ارثی از خود برجای نمی‌گذارند، فرمودند: مگر در قرآن اين آيه را نخوانده‌ای که «یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ» که حضرت يحيی(ع) نه‌ تنها از حضرت زکريا(ع) بلکه از آل يعقوب(ع) ارث می‌برد.

نويسنده کتاب «آداب زيارت عاشورا» با تأکيد بر اين‌که خطبه‌ فدکيه شامل مسائل شرعی و مسائل عقلی (فلسفه و حکمت) است که به غايت حکمت متعاليه در اين خطبه اشاره شده است، خاطرنشان کرد: علت اين‌که حضرت زهرا(س) در خطبه فدکيه بيشتر به مسئله توحيد می‌پردازند، از اين جهت است که وظيفه انبيای الهی به‌طور کلی و وظيفه ائمه و معصومين(ع) اين است که به بيان توحيد برای مردم بپردازند.

وی با اشاره به اين‌که خطبه فدک بهانه‌ای بود برای تشريح و توضيح توحيد برای مردمان آن عصر، گفت: هر کس بخواهد توحيد واقعی داشته باشد، بايد تسليم محض در مقابل اوامر انبيای الهی و ائمه اطهار(ع) باشد که از جمله ايشان حضرت فاطمه زهرا(س) است.

آيت‌الله حسينی زنجانی در ذکر دليل اين مطلب ادامه داد: زيرا در برخی از ادعيه و احاديث چنين نقل شده که هيچ فرقی ميان خداوند متعال و اين ذوات مقدسه نيست، مگر اين‌که خداوند واجب‌الوجود است و اين انوار مطهره ممکن الوجود هستند. در حقيقت در خطاب به خداوند عنوان می‌شود که تو الله و ربّ هستی و اين ذوات مقدسه عبد تو محسوب می‌شوند.

مدير حوزه علميه «سيد» زنجان در ادامه افزود: هرکس بخواهد توحيد را بشناسد لازم است که ابتدا اين افراد (معصومين(ع)) را بشناسد، سخنانشان را ببيند و بشنود و مطيع محض اين بزرگواران باشد، تا بتواند صراط مستقيم که راه اهل بيت(ع) است را درست بپيمايد و به سرمنزل مقصود برسد.

مدرس عالی حوزه علميه زنجان با اشاره به شرح خطبه فدکيه آيت‌الله‌العظمی سيدعزالدين حسينی زنجانی با عنوان «شرح خطبه حضرت زهرا(س)» اظهار کرد: اين کتاب مشتمل بر شرح خطبه فدکيه ـ سخنرانی حضرت زهرا(س) در مسجد با خليفه اول ـ است. همچنين اين شرح شامل سخنانی است که آن حضرت با زنان مهاجرين و انصار داشتند که برای عيادت آن جناب به منزلشان آمده بودند.

وی با بيان اين‌که در اين شرح به بيان تفصيلی سخنان و خطب برجای مانده از حضرت زهرا(س) پرداخته شده است، خاطرنشان کرد: البته بايد توجه داشت که شروح ديگری نيز پيرامون خطبه حضرت زهرا(س) نوشته شده است، اما فرق عمده اين شرح با شروح ديگر اين است که شرح آيت‌الله‌العظمی زنجانی پس از بيان متن خطبه به شرح واژگان و مفردات آن می‌پردازد و در اين ميان لغاتی که نياز به شرح دارند، توضيح داده می‌شود.

آيت‌الله حسينی زنجانی افزود: در اين کتاب بعد از شرح واژگان به بيان مباحث تاريخی و شرح مطالب فلسفی، کلامی و اعتقادی پرداخته می‌شود و در مجموع می‌توان عنوان کرد که تمام مطالب به‌صورت منقح و دسته‌بندی شده در اين شرح آمده است. بعد از ذکر اين توضيحات آيت‌الله‌العظمی زنجانی وارد شرح متن خطبه می‌شوند و به تفسير سخنان حضرت زهرای مرضيه(س) می‌پردازند.

مدير حوزه علميه «سيد» زنجان با اشاره به انگيزه و علت نگارش شرح خطبه فدکيه از سوی آيت‌الله‌العظمی زنجانی خاطرنشان کرد: همان‌طور که خود ايشان در مقدمه اين شرح عنوان می‌کنند، شبی در عالم رؤيا آيت‌الله العظمی شيخ محمدحسين غروی اصفهانی را می‌بينند. لازم به ذکر است که شيخ محمدحسين غروی اصفهانی از اساتيد بسيار برجسته حوزه علميه نجف بودند که در ميان علما و شاگردان ايشان معروف است که فهم مطالب عنوان شده از سوی ايشان بسيار مهم بوده و هست، به‌طوری‌که مراجع عظام تقليد به فهم مطالب اين بزرگوار افتخار می‌کنند.

مدرس عالی حوزه علميه زنجان ادامه داد: اين جمله در مورد آيت‌الله غروی اصفهانی مشهور است که «يمتحن به العلما» که به‌ وسيله مطالب شيخ محمدحسين غروی اصفهانی، علمای بزرگ امتحان می‌شوند. ايشان همچنين حق استادی بر گردن جدّ ما يعنی مرحوم آيت‌الله سيدمحمود حسينی موسوی نيز دارند.

وی در بيان رؤيايی که آيت‌الله‌العظمی زنجانی مشاهده کرده بودند، ادامه داد: شيخ محمدحسين غروی اصفهانی در عالم رؤيا به آيت‌الله والد عنوان می‌کنند که من از سوی حضرت صديقه کبری(س) آمده‌ام. ايشان به من مأموريت داده‌اند که به شما بگويم که خطبه من را شرح کنيد.

آيت‌الله حسينی زنجانی با بيان اين‌که اين رؤيا زمانی اتفاق افتاد که آيت‌الله‌العظمی زنجانی در مسجد جامع زنجان معروف به «مسجد جامع سيد» به شرح خطبه حضرت زهرا(س) می‌پرداختند، عنوان کرد: ايشان از خواب بيدار می‌شوند و متحير از مفهوم خواب و اين‌که حضرت زهرا(س) از ايشان چه عملی را در حقيقت خواسته‌اند، تصميم می‌گيرند که شرح خطبه فدکيه را مکتوب کنند.