تولد مثلث‌های عشقی در سایه روشنفکری رسانه‌ای!

هم اکنون چه موضوع مهم دینی در برنامه های رسانه ملی باید مورد توجه قرار گیرد که جای آن خالی یا حضورشان کمرنگ است؟
با ذکر مقدمه ای از بحث حیا گفتگویمان را آغاز کنیم زیرا اگر این مقدمه را نداشته باشیم هم بحث و هم کارهایی که در جامعه برای ترویج مباحثی مانند حجاب و حتی سبک زندگی انجام می‌شود ابتر می‌شوند.
ما یکسری مجموعه روایت داریم که با "لا" آغاز می‌شوند مانند "لا ایمان لمن..." و " لا دین لمن..". یکی از موارد مهمی که بعد از این واژه "لمن" آمده واژه "حیا" است. حتی زمانی که می‌خواهیم موارد سبک زندگی دینی را بشماریم کلیدی ترین آنها در خصوص ایمان "حیا" است. به این معنا که ایمان با حیا گره خورده است و ایمان بدون حیا اصلا معنا ندارد.
در تعریف واژه حیا هم دو نکته حائز اهمیت است نکته اول اینکه حیا فقط مختص ظاهر و پوشش نیست؟ دوم اینکه اگر نگاه ما به حیا دقیق و کاربردی نباشد این نگاه نادرست باعث می شود تا کاربردهای غلطی را نیز بکار ببریم. در این باره روایتی است که انسان ابتدا باید حیای خود را حفظ کرده و سپس سراغ جامعه و افراد آن برود. در روایت دیگری نیز آمده است کسی که نیت خوبی ندارد و قصد خیرخواهی ندارد، دین ندارد.

چرا روی واژه حیا تاکید دارید؟
متاسفانه با این تاکیداتی که در دین روی مسئله حیا وجود دارد امروزه خواه یا ناخواه شاهدیم این موضوع در حال تخریب شدن است. این معضل حیازدایی بیشتر از اینکه یک پروژه باشد یک پروسه است.
پروژه هم هست زیرا پروژه یک طرح نامه و مجری می خواهد گاهی هم پیش می آید که می بینیم چند مجری هم دارد و در برخی موارد برعکس می بینیم افراد از روی نادانی این کار را می کنند و بخاطر اینکه در جوی قرار گرفته اند و برای اینکه عقب نمانند دست به این کار می زنند به همین خاطر این کار گاهی پروسه محسوب می شود.
گاهی می بینیم در این پروژه حیازدایی برخی مدیران میانی در صداوسیما که اجرایی هستند، به قصد و با نیت کاری مسائل را پیگیری می کنند.
 

می توانید شاهد مثالی در برنامه های تلویزیونی برای این موضوع ذکر کنید؟
بنده در جلد اول کتاب" معنویت و طعم هالیوود" راجع به یک جریانی در این کتاب نوشته ام که مربوط به دهه 70 است؛ در دو برنامه کودک انیمیشن "ای‌کیوسان" و "مبصر 4 ساله کلاس" خانمی بهایی که دست اندر کار هر دو بود دنبال این بود که ضریب خودباوری ملی در بین کودکان و نوجوانان کشور پایین بیاید. مانند چنین مواردی را در بین افرادی داریم که تعمد داشتند مسئله حیازدایی در صداوسیما را جا بیندازند.
 

در میان فیلم های تلویزیونی خارجی چنین مواردی وجود داشته است؟
در دهه 60 یک سریال پربیننده به نام" اوشین" پخش می شد که تاکنون نیز چندین بار بازپخش شده است، در این سریال با تحقیقی که انجام دادم یقین دارم اولین فیلمی است که بعد از انقلاب داشتن خانه مجردی بین زنان را در جامعه تبلیغ می‌کرد. درست است که روسپیگری را در این فیلم سانسور کرده بودند اما نتوانسته بودند این مفهوم را حذف کنند که زن به تنهایی و با اتکاء به خود می تواند بدون بروز مشکلات روی پای خود بایستد و بدون اتکا به خانواده و داشتن همسری به تنهایی زندگی کند و این زندگی مطلوب و محبوب نیز باشد؛ اینها که همه مفاهیمی فمنیستی هستند دنبال حیازدایی هستند زیرا اگر حیایی در میان باشد نمی توانند زن سالاری بدون قید و شرط را مطرح کنند.
حیا می‌گوید زن جایگاهی در اجتماع و نیز در خانواده دارد که باید در آنجا باشد اما فمنیست به زنان می‎گوید تو فقط زن، زن و زن هستی.
این جرقه از اینجا شروع شد و در سریال‎ها و فیلم های سینمایی اوج گرفت که زن محور قرار می گیرد، در تبلیغاتی که تا آخر دهه 70 در صداوسیما انجام می شد اصلا زنان حضور نداشتند، آرام آرام صدای زن آمد و بعد خود زنان آمدند و بعد مردان کلا حذف شدند و دوباره به میدان آورده شدند و هم اکنون می بینیم نزدیک یک دهه است که تنها محور تبلیغات و جذابیت های زنانه محور تبلیغات هستند. با این وجود که اگر حیا وجود دارد جذابیت های زنانه نباید محور تبلیغات قرار بگیرد.
 

آیا در برنامه های کودک به مسئله حیا اهمیت می دهند یا خیر؟
در برنامه‎های کودک صداوسیمای ما تا قبل از به راه افتادن شبکه های ماهواره ای فارسی زبان شادی و هیاهوی پرسروصدای غربی رواج نداشت، اما با این روند شادی های پرهیجان به سبک غربی در این برنامه ها رواج یافت با این دلیل که مبادا ما مخاطبان مان را ازدست بدهیم. کم کم دیدیم در این برنامه ها اختلاط دختر و پسر و گاها پایکوبی و رقص هم استفاده شد. توجه به این که این کودکان تا 15 سال دیگر مادران و پدران جامعه ما می شدند نشد و خب با این بار فکری رشد کردند که اختلاط و کف و سوت زدن اصلا بد نیست و صداوسیما ناخواسته به این موضوع دامن زد.

کدامیک از برنامه های صداوسیما به نظر شما به حیازدایی دامن می زنند؟
چند نوع برنامه جایگاه حیازدایی است مانند فیلم و سریال های طنز و برنامه هایی که برای کودکان می سازند. به بهانه این که می خواهند فیلم های سینمایی کودک را شاد کنند از موسیقی هایی استفاده می کنند که تند است و از رقص و پایکوبی بشدت استفاده می کنند بنده اصلا فیلم سینمایی کودکی خواسته یا ناخواسته سراغ ندارم که در آن حیازدایی وجود نداشته باشد.
این باور را ندارند که می توان فیلمی ساخت که به باورهای دینی ضربه ای نزند بارها مقام معظم رهبری فرمودند خیلی برای ساخت فیلم های جدید و پربیننده نیازی به سنت شکنی نیست.
"خاله شادونه ای" هم که به ظاهر برنامه ای اسلامی و مختص کودکانه است هم اسلامی نیست با آرایش های مجری و لباس هایش جذابیت های اروتیکی دارد خیلی بیشتر از لباسی است که نیمه پوشیده باشد یا از آن آموزه هایی که از عرفان های نوظهور در این برنامه دیده می شود و مهمتر از همه اختلاط کودکان در این برنامه است.
در فیلم های طنز که بیشترین آسیب را دارند می توان به "ساختمان پزشکان" اشاره کرد، من خوانندگان این مصاحبه را دعوت می کنم به دیدم مستند "ضلع غربی ساختمان پزشک " که در آن برخی مفاهیم آسیب زا و اروتیک و جنسی را در این سریال طنز باز کرده بود. در آن حیازدایی از عموم اقشار جامعه چه نوجوانان و جوانان، خانواده و زنان و دختران دیده می شود.
در قسمتی از این سریال می بینیم آقای به ظاهر دکتر که نماینده قشر روشنفکر جامعه است، از سرکار به منزل برمی‎گردد و می بیند برادرش در خانه آنهاست و با خانمش صحبت و شوخی می کنند و خانم خطاب به شوهرش می گوید چه برادر خوبی داری از صبح (!) که آمده خانه، کلی صحبت و شوخی کردیم من کلی لذت برده ایم؟
این سکانس بشدت مقابل حیازدایی است و این موضوع را جا می اندازد ارتباط با نامحرم یک موضوع کاملا پذیرفته شده است.
بدترین اتفاقی که در زمان حال دارد در این مسیر می افتد در سریال" اولین انتخاب" است ؛ متاسفانه مفاهمی حیازدا و بدتر از آنچه در ماهواره ها دیده می شود را در این فیلم قرار داده اند.
ما قانونی در غرب و آمریکا داریم که یک فرد تا سن 18 سالگی نمی تواند روابط عاطفی خاص و جنسی داشته باشد و اگر کسی به این سمت برود مجازات می شود و خانواده ها نیز باید تا سن 18 سالگی مواظب فرزندانشان در این زمینه‎ها باشند. بعد از آن آزادند که هر کاری دلشان خواست بکنند و کسی حق ندارد جلوی آنها را بگیرد. این مفهوم در فیلم های غربی بشدت پررنگ است. این مفهوم آزاد بودن در سریال های غربی را در این فیلم خیلی بدتر نشان می دهند و دختر بزرگ خانواده عاشق پسری است و عشقی مثلثی را می بینیم که در ماهواره ها زیاد دیده می شود و درست مقابل حیا است. زمانی که فرد کسی را می خواهد باید خواستگاری کند و در این فیلم ها القا می کند خب اگر نخواستی می توانی دوست باشی و این دوست داشتن اصلا هیچ مشکلی ندارد.
در این فیلم دختر، پسر مورد علاقه اش را می خواهد و پدر قبول نمی‎کند و دختر برای اثبات دوست داشتن آن پسر و اجبار پدر به قبول وی بی‎احترامی هایی به پدر می‎کند که نه در هیچ قاموسی می‎گنجد و نه در هیچ یک از فیلم خارجی می‎توان مشابه آن را دید.
زمانی که استوانه خانواده که پدر است شکسته شود و ارتباطات عاطفی بیرون از خانه را به داخل خانه می‎کشند و آن را تا این حد عادی می کنند اتفاقی که می افتد این است که مرزها اخلاق بشدت تخریب می شود و این مساله تاثیرات بسیار منفی در خانواده ها دارد. اگر حیا از بین برود دیگر چه عاملی انسان را از مکروهات و کارهای ناشایست باز می دارد؟

وضعیت فیلم های سینمایی در این باره چگونه است آیا روند حیازدایی در این فیلم ها نیز به چشم می خورد؟
فیلم های سینمایی که در وضعیت بدتری هستند و در دهه قبل به حدی آسیب زدند که فیلم های تلویزیونی تا نصف آن هم آسیب زا نبودند و مشکلات بوجود نیاوردند. فیلم هایی که دو دهه پیش شروع و تا یک دهه پیش موج آن کمرنگ شد مضامین شان درباره ارتباط آزاد دختر و پسر بود، بنده در آن زمان فیلمی را سراغ ندارم که در آن سنت، قالب و هنجارشکنی در راستای حیازدایی بویژه در مقیاس رفتارهای مردم نباشد.
 

این هنجارشکنی ها توانست روی مردم اجتماع تاثیر بگذارد؟
می بینیم رفتارهای عمومی در اوایل سال 70 با اوایل همین دهه 90 خیلی تغییر کرده است. چه رسد به رفتارها در حوزه خصوصی. چنین کسانی که فیلم‎هایی اینگونه می سازند دقت نمی کنند چه ضربه ای می زنند اصلا سراغ قرآن نمی‎روند تا ببینند اگر حیا کنار رود، چقدر نفس و شهوت ضربه می زنند.
حال همه مطرح می‎کنند چرا همه جوانان سراغ زیبایی چهره رفته اند خب زمانی که حیا را از بین بردیم و زیبایی چهره جای زیبایی اخلاق و روح را گرفت و فیلم های ما پر از مفاهیم غربی و هنجارشکنی‎ها و ارتباط آزاد دختر و پسر شد و رفتارهای افراد در فیلم های داخلی مانند فیلم های غربی است و فقط زنان در فیلم های ما حجاب دارند و رفتار آقایان هم کمی رادیکال تراست بخاطر ممیزی هایی که دارد همین است.
حواسمان باید باشد اگر ما بخواهیم جامعه ما دینی و مهدوی باشد و سبک زندگی اسلامی در جامعه حکمفرما باشد اولین نکته این است که مفاهیم کلیدی دینی مانند حیا باید اصل مفروض گرفته شود و برای اینکه امر به معروف و نهی از منکر در افراد اثر کند باید کاری کنیم که هر فرد پیامبر درونی داشته باشد. این پیامبر درون درواقع همان تقوا و حیای درون است.
در فیلم های سینمایی به عنوان مثال فیلم "دو زن" ازدواج مجدد را و "زندگی خصوصی" ازدواج موقت را محور قرار داده است و به این بهانه روابط را عادی کرده است. در "اخلاقتو خوب کن" دختری که از فساد و فحشا فقط ارتباط جنسی را ندارد تقدیس می شود و در فیلم های مختلف به بهانه های گوناگون راه فیلم را به سوی ارتباط عاطفی و اروتیک دو جنس مخالف می کشانند.
تنها راهی که می توانیم این مشکلات را برطرف کنیم با توجه به اینکه سه دهه است اشتباهات فراوانی صورت گرفته و کمتر فیلم ارزشی داشتیم این است که سراغ فیلم هایی برویم که مسئله حیا را اثبات کند و نگاه مان به دین عوض شود و دینی تر فکر کنیم و فیلمسازان ما فکر نکنند فیلم دینی فقط این نیست که صحنه هایی از نماز و یا مسجد و قرآن خواندن را نشان دهند بلکه از جوانمردی و اخلاق و ادب گرفته تا راستگویی و نظافت همه موضوعات دینی‎اند و درکنار جذابیت فیلم، حیا و این مفاهیم را نشان دهند.
 

آیا امکان زیبا جلوه دادن مفاههیم انسانی و اخلاقی در فیلم ها امکانپذیر است، فیلمسازان چگونه می توانند به این مسیر پیش روند؟
چرا غربی ها می توانند مفاهیمی زشت مانند حتی مسائل جنسی را به حدی زیبا نشان دهند که جذابیتش آنقدر زیاد شود که همه گیر شود، اما ما نمی توانیم مفاهیم را که فطرت انسان به آن گرایش دارد و براساس آن آفریده شده را زیبا بیان کنیم؟ آیا امکان ندارد؟!
به عنوان مثال داستان حضرت یوسف (ع) در قرآن به حدی زیبا است و مسائل اروتیک و جنسی داستان طوری مطرح شده که ذهن را درگیر خود نمی سازد و نحوه پردازش قرآن به حدی زیباست که ذهن انسان به حیا معطوف می شود. تنها کاری که می توانیم کنیم این است که سراغ دین برویم.
گاه دیده می‎شود در برنامه‎های کارشناس محور مجری مثلا زن و کارشناس مرد است و خیلی زیاد با هم مراوده و بگو بخند می‎کنند و این اصلا درست نیست. وقتی اینگونه فیلم هایی از صداوسیما پخش می‎شود برای مخاطب فرقی نمی کند که این فیلم ها را ببیند یا فیلم های شبکه های غربی را. اینجا انتخاب بین فاسد و فاسدتر بوجود می آید، که فرقی نمی کند فرد کدامیک را انتخاب کند. باید به جایی برویم که مفاهیم ما در برابر آنها مفاهیم درست و اساسی و دینی باشد نه بد و بدتر. وگرنه چرا از بیت المال باید هزینه کنیم؟
کاری که می توان انجام داد این است که باید حیا را به عنوان کلیدی ترین موضوع در بین افراد درونی کنیم. چرا جامعه آمریکا را نمی توان از قتل و غارت نجات داد؟ زیرا این افراد مرز و پرده ای ندارند.
کرامت نفسانی یک بعدش این است که انسان از خود حیا کند و اگر از خود حیا نکند در برابر دیگران و خدا هم بی حیا می شود.
 

این سوال پیش می آید که با توجه به اینکه حکومت اسلامی داریم چرا فیلم های این چنینی پخش می شود؟
مسئولان و دست اندرکاران باید توجه و نظارت کنند. ایراد اول در زمینه عدم نظارت عالمانه و کارشناسانه است. می توان شیب منفی و موج ایجاد کرد مانند بحث های سیاسی که موج ایجاد کردیم و بعضا با اینکه مردم باورهای دینی شان کم بود بار فهم سیاسی شان را عمیق کرد، بیاییم درباره حیا نیز طرح داشته باشیم و براساس آن طرح فیلم بسازیم.
در میز کار هالیوود بایدها و نبایدهایی هست که بر اساس آن اجازه ساخت و پخش می دهند و چرا باید در ایران چنین چارچوبی نباشد تا موارد اشکال دار ناخواسته ساخته و پخش شود.
متاسفانه گاهی فیلم هایی می سازند که بشدت انقلاب و حتی دین و شریعت را زیر سوال می برد مانند فیلم‎های سینمایی یک خانواده محترم و فیلم سینمایی "کتاب قانون" که در آن فقه و شریعت اسلامی را زیرسوال می برد. فقه را در این فیلم با نماد آفتابه نشان می دهند و این بخش را به بهانه آباد کردن اخلاق تخریب می کنند. و این بدین خاطر است که برنامه و کار کارشناسی نداریم که روی فیلم ها وقت کافی بگذارند تا مطالعه عالمانه بشود. این نکته ای است که باید توسط دست اندر کاران مد نظر قرار گیرد.
خبرگزاری شبستان