خانه هم ديگر امن نيست

مينا قندهاري مادر او مي‌گويد: تا مدت‌ها فکر مي‌کردم همين‌قدر که او به کوچه و خيابان نمي‌رود و مزاحم دخترهاي مردم نمي‌شود و دوستان ناباب ندارد بايد خيالم آسوده باشد، اما امروز اصلا خيالم آسوده نيست چون واقعا مطمئن نيستم که او سالم باشد.

اين بانوي خانه‌دار که غير از حميد دو فرزند ديگر را نيز بزرگ کرده است مي‌گويد: بچه‌هاي ديگرم هم کامپيوتر داشتند، ولي بيش از هر چيز با آن به امور درسي خود مي‌رسيدند، رفتارهايشان طبيعي بود و چيز نگران‌کننده‌اي در موردشان وجود نداشت.

اما حميد الان 22 سال دارد. علاقه‌اي به ورود به دانشگاه و کسب و کار از خود نشان نمي‌دهد و فکر و ذکرش بازي‌هاي آنلاين و چت کردن با دوستان است، دوستاني که من حتي نمي‌دانم چه کساني هستند.

او ارتباطش را با ما قطع کرده است. گاهي بيرون مي‌رود و وقتي برمي‌گردد مستقيم به اتاق خودش مي‌رود. با دستگاه رايانه‌اش فيلم مي‌بيند، بازي مي‌کند، ارتباطات اجتماعي برقرار مي‌کند و يک کلام با رايانه‌اش زندگي مي‌‌کند نه با ما.

هر بار هم که خواسته‌ايم به نوعي با او ارتباط برقرار کنيم طفره مي‌رود و در مقابل محدود کردن استفاده از رايانه نيز واکنش شديد نشان مي‌دهد.

اين مادر مي‌افزايد: واقعا ديگر احساس نمي‌کنم او در اين خانه با ما زندگي مي‌کند و رابطه‌اي بين ماست. او حتي غذايش را به اتاق خودش مي‌برد و مي‌خورد، درست پاي همان دستگاه.

نادر نعيمي هم پدر جواني است که فرزند 7 ساله‌اش به بازي و آموزش علاقه زيادي نشان مي‌دهد. او مي‌گويد: ‌اگر کودک را از همين امروز کنترل نکنم نمي‌دانم در آينده با اين همه آسيب‌هايي که در دنياي مجازي وجود دارد چگونه روبه‌رو خواهد شد.

من براي جلوگيري از اين اتفاق براي کارهاي روزمره او برنامه‌ريزي کرده‌ام و اجازه نمي‌دهم بيش از 2 ساعت در روز از اين وسيله استفاده کند. حالا هر موردي که باشد، ديدن کارتون، بازي يا آموزش.

نمي‌دانم موفق خواهم شد يا نه. مي‌دانم کودکان کنجکاو هستند و بزودي از طريق دوستان با سايت‌هايي آشنا مي‌شوند که به کنجکاوي خود در مورد چيزهايي که ممنوع تلقي مي‌شود، پاسخ دهند. امروز من براي ورود به سايت‌هايي روي کامپيوتر عدم دسترسي قرار داده‌ام.

ساعاتي که حضور ندارم وقتي برمي‌گردم چک مي‌کنم ببينم او به چه سايت‌هايي وارد شده است، اما اين کار مدت زيادي قابل انجام نيست.

با وجود تمام تمهيدات هنوز نگرانم اما مي‌دانم رايانه وسيله مفيدي است و نمي‌توان از آن چشم پوشي کرد.

به عقيده کارشناسان ارتباطات اينترنتي در خانواده‌هاي مختلف کارکردهاي مختلفي از جمله احياءکنندگي، بهبودبخشي، تخريبي و نابودکنندگي داشته است.

مينا قادري کارشناس ارتباطات اجتماعي معتقد است با ورود و گسترش ارتباطات اجتماعي نمي‌توان انتظار داشت که روابط ميان فردي و خانوادگي دست نخورده باقي بماند. اين روابط به نوبه خود دستخوش تغييراتي مثبت و منفي مي‌شود که به نگرش و نوع استفاده افراد از رايانه، اينترنت، بازي‌ها و فيلم‌هاي در دسترس بستگي دارد. يکي از عواقب گسترش اينترنت در خانواده اين است که در اجتماعات فاميلي و در خانواده‌ها، افراد کمتر گفتگو مي‌کنند يا اين‌که تمايل به گفتگو در بين انسان‌ها کم شده است. اينترنت نقش گفتگو را کمرنگ‌تر کرده است و زنگ خطر جدي را براي ارتباطات انساني به صدا درآورده است.

اعضاي خانواده وقتي از محل کار برمي‌گردند به اتاق خود رفته و سرگرم فعاليت با کامپيوتر و اينترنت مي‌شوند. پس از مدتي ميزان شناخت افراد خانواده از يکديگر کاهش مي‌يابد و پس از مدتي به گوشه‌گيري نوجوانان مي‌انجامد و يک روز متوجه مي‌شويد شما يک خانواده نيستيد، فقط در يک خانه زندگي مي‌کنيد. اگر مشکلات اخلاقي که در اينترنت وجود دارد و دام گستري‌هاي شبکه‌هاي دوستيابي و... و آسيب‌هاي جسمي و رواني رابه اين قضيه بيفزاييد متوجه اهميت قضيه مي‌شويد.

زهرا محمدي جامعه‌شناس اعتقاد دارد با ورود به دنياي اينترنت و رايانه کنش‌ها و تعاملات اجتماعي تحت تاثير قرار گرفته است به نحوي که شيوه دوستي، برقراري ارتباط و گفتگو از يک سو تغيير کرده و به دنياي مجازي راه يافته و از سوي ديگر گسترده شده و به تمام دنيا تسري يافته است.

وي مي‌افزايد: ورود يک کودک يا نوجوان به اين دنيا اگر تعليمات لازم را نداشته باشد يک ريسک به حساب مي‌آيد.

وي به خانواده‌ها هشدار مي‌دهد: فکر نکنيد وقتي نوجوان از کوچه و خيابان به خانه و پشت ميز کامپيوتر محدود شد يعني وارد يک زندگي سالم شده است. کامپيوتر مي‌تواند آلودگي‌هاي روابط ناسالم، مطالب هرزه‌نويسي‌ها و تصاوير مستهجن و اعتياد به استفاده از اينترنت و وبگردي و بازي‌هاي رايانه‌اي را در برداشته باشد. مي‌بينيد که امروزه آسيب‌هاي اجتماعي به پشت در‌هاي بسته اتاق فرزندتان نيز راه يافته است. لذا افراد بايستي حد و مرز استفاده از اينترنت را مشخص کنند. والدين در اين زمينه مسووليتي جدي براي تعيين زمان و مدت استفاده فرزندان را به عهده دارند.

تجربيات نا خوشايند

تحقيقات کرات و همکاران که سال 1998 به مدت 2 سال روي خانواده‌ها با عنوان تأثير استفاده از اينترنت در روابط خانوادگي بود نشان مي‌دهد بعد از طي2 سال با افزايش استفاده از اينترنت در خانواده‌ها، محققان با کاهش روابط خانوادگي و نيز کاهش حضور اجتماعي اين جمع مواجه شدند. به گزارش ايسنا، علاوه بر اين شرکت‌کنندگان در اين تحقيق به انزوا و افسردگي روزافزون دچار شده بودند. اين افزايش انزوا و کاهش حضور اجتماعي به خصوص در نوجوانان به وضوح ديده مي‌شد.

سال 1998 هم تحقيقي در زمينه اعتياد به اينترنت انجام شد که نتايج حاصله نشان‌دهنده ميزاني از يک طيف خفيف تا متوسط اعتياد به اينترنت را اثبات مي‌کرد.نتايج تحقيقات ديگري نشان داد، دانش‌آموزاني که استفاده‌ کمتري از اينترنت داشتند در مقايسه با دانش‌آموزان گروه دوم يعني پر مصرف‌ها، به طور چشمگير رابطه‌اي بهتر با خانواده و دوستانشان دارند،ولي هيچ تفاوت قابل ملاحظه‌اي بين اين دو گروه استفاده کننده اينترنتي از نظر ميزان افسردگي وجود نداشت.

چت کردن، مورد علاقه نوجوانان

بررسي تاثير اينترنت بر ارزش‌هاي خانواده در بين دانش‌آموزان دبيرستاني ناحيه 3 مشهد (سال‌هاي 83 82) که توسط دکتر هما نجاني‌زاده و علي محمدجوادي صورت گرفته است نشان مي‌دهد اينترنت، پديده اي است که تاثيرات زيادي بر جنبه‌هاي مختلف زندگي اجتماعي بر جاي مي‌گذارد.

اين تحقيق براي بررسي ميزان و نوع استفاده از اينترنت و تاثير آن بر ارزش‌هاي خانواده در ميان 403 نفر از دانش‌آموزان صورت گرفت.

نتايج نشان مي‌دهند که 45 درصد دانش‌آموزان از اينترنت استفاده مي‌کنند، ميانگين ميزان استفاده از اينترنت 498 دقيقه در هفته بوده و ميزان استفاده از چت با 127 دقيقه در هفته بيشترين ميانگين را در ميان انواع استفاده از اينترنت به خود اختصاص داده است. در تحليل رگرسيون چند متغيره با وارد کردن تمام متغيرها، تاثير اينترنت بر ارزش هاي خانواده 10 درصد بوده است.

با توجه به اين تحقيق و گسترش فزاينده اينترنت در ميان خانواده‌ها به نظر مي‌رسد استقبال کودکان و نوجوانان از چت روم و دلايل آن و نوع اين استفاده و آسيب‌شناسي آن در بهبود استفاده از اين وسيله ارتباطي موثر باشد.

هشدار

خانواده‌ها همچنين در استفاده فرزندان از اينترنت بايستي آنان را آگاه کنند که اسرار، محتوا و تصاوير شخصي خانواده، مختص خانواده است و مصرف عمومي ندارد. فرزندان بايستي آگاه شوند که تمامي محتوا و مطالب اينترنت قابل اعتماد نبوده و مورد استفاده عمومي نيست.

فرزندان بايد بياموزند که حريم شخصي و حريم خانوادگي حرمت دارد و فاش‌سازي غيرمحتاطانه مي‌تواند لطماتي جدي به زندگي خانوادگي بزند.

به نظر مي‌رسد سازمان‌هاي متولي فرهنگ جامعه نسبت به آگاه‌سازي گسترده والدين در اين زمينه نقش مهمي ايفا مي‌کنند و آموزش والدين در فرهنگسرا‌ها و مدارس مي‌تواند از آسيب‌هاي جدي که پيش روي نسل جديد است پيشگيري کند.

با توجه به گستردگي مسائل مربوط به ورود کودکان به دنياي مجازي و ناآگاهي والدين نسبت به آنچه با آن روبه‌رو هستند هفته ديگر اين گزارش را پي خواهيم گرفت.

ماندانا ملاعلي