آبرويي که دست به دست در گوشي‌ها مي‌چرخد!
صدای شیعه: در اين آگهي صحبت از اين بود که مي‌تواند مدل بشود و بعد از آن به صورت رايگان از آرايشگاه استفاده کند. چندبار اين کار را کرد. شايد خيلي‌هاي ديگر هم اين کار را کرده بودند اما اتفاق تلخي که براي او در شبکه‌هاي اجتماعي رخ داد باعث شد تا از اين به بعد هر وقت اسم آرايشگاه زنانه مي‌آيد ترس و اضطراب سراسر وجودش را فرا‌گيرد. صاحب آرايشگاه بر اساس يک تصميم غلط و با هدف جذب مشتري و تبليغات کار خودش، نمونه‌هايي از کارهاي انجام شده را در يکي از شبکه‌هاي اجتماعي که در آن عضويت داشت منتشر کرد، در اين ميان عکس‌هاي بدون حجاب اين خانم نيز وجود داشت و اين عکس‌ها خيلي زود از گروه‌هاي ديگر نيز سردرآورد و طولي نکشيد که برخي از آقايان هم مي‌توانستند در شبکه‌هاي اجتماعي مختلف اين عکس‌ها را ببينند. حالا زن جوان مانده بود با اين آبروي از دست رفته چه بکند؟ اين اتفاق باعث شد زن جوان در زندگي مشترک با شوهرش نيز دچار مشکل شود. او اين روزها طعنه‌هاي ديگران و نگاه‌هاي تحقير‌آميزشان را به سختي تحمل مي‌کند.
شبکه‌هاي اجتماعي و آبروي افراد
بي‌اخلاقي‌ها و ناهنجاري‌هاي اخلاقي در شبکه‌هاي اجتماعي روزبهروز در حال افزايش است و برخي از کاربران اين شبکه‌ها بدون اينکه متوجه اين موضوع باشند که با آبروي افراد در اين شبکه‌ها به راحتي بازي مي‌کنند نسبت به انتشار برخي از مطالب، عکس‌ها و برخي فيلم‌ها اقدام مي‌کنند.
اين اتفاقات تلخ گاهي اوقات باعث مي‌شود آبروي افراد به راحتي از دست برود و حتي برخي از افرادي که با آبروي آنها در اين شبکه‌ها بازي شده به شدت از نظر روحي آسيب ديده و خبرهاي تلخي از آنان به گوش مي‌رسد.
کارشناسان و صاحبنظران بر اين اعتقاد هستند که عدم فرهنگ‌سازي صحيح در خصوص نحوه استفاده از ابزار‌هاي ارتباطي نوين مانند شبکه‌هاي اجتماعي اصلي‌ترين دليل اين نوع رفتارهاست.
نگاهي به صفحه حوادث روزنامه‌ها به خوبي نشان مي‌دهد که بروز اين بي‌اخلاقي‌ها در شبکه‌هاي اجتماعي چه مشکلاتي را براي افراد به وجود آورده است.
به عنوان مثال در صفحه حوادث يکي از روزنامه‌ها خبري در خصوص طلاق يک زوج 20 روز بعد از ازدواج منتشر شده که بر اساس آنچه در اين خبر آمده است انتشار عکس‌هاي خصوصي تازه عروس در يکي از شبکه‌هاي اجتماعي توسط خواستگار قبلي باعث شده است تا حرمت اين زن جوان ريخته شود و همسر جوان وي اين آبروريزي را تحمل نکند و کار به طلاق و جدايي کشيده شود.
دردسرهاي فناوري جديد
انگار قرار است با ورود هر نوع فناوري ارتباطي جديد در کشور تا سال‌هاي سال و تا زماني که فناوري جديدتري وارد شود و فناوري قبلي از رونق بيفتد شاهد ناهنجاري‌هاي اخلاقي در استفاده از آنها باشيم.
ناهنجاري‌هاي اخلاقي که نشانه عدم فرهنگ‌سازي صحيح در خصوص استفاده از اين نوع ابزار‌هاي ارتباطي است؛ وسايلي که به جاي در خدمت قرار گرفتن در مسير توسعه ارتباطات و گسترش مسائلي مانند مفاهيم فرهنگي يا نشر اخلاق و تبيين سبک زندگي ايراني- اسلامي و... به راهکاري براي تخريب، توهين، تهمت، افترا، سرگرمي، اشاعه مسائل غير‌اخلاقي و خداي ناکرده گناه و معصيت تبديل مي‌شود.
شايد از لحاظ حرفه‌اي درست نباشد که در يک گزارش مطبوعاتي به گونه‌اي آغازگر گزارش باشيم که در همان چند سطر اول گزارش جهت‌گيري گزارشگر مشخص شود؛ حال اينکه يکي از مهم‌ترين موضوعاتي که بايد در يک گزارش مطبوعاتي رعايت شود، حفظ بي‌طرفي گزارشگر است اما اتفاقاتي که گاه در برخي از شبکه‌هاي اجتماعي رخ مي‌دهد و ميزان بازنشر و انعکاس اين گونه اتفاقات به گونه‌اي است که چاره‌اي جز موضع‌گيري در خصوص اين گونه اتفاقات اسفناک در يک گزارش که به همين موضوع اختصاص دارد، نداريم.
فناوري‌هاي ارتباطي و سابقه بي‌اخلاقي‌ها
هنوز خاطرات تلخ استفاده ناصحيح از سيستم پيامکي را فراموش نکرده‌ايم که البته خيلي زود تب اين پيامک‌هاي غير‌اخلاقي فروکش کرد.
با آمدن تکنولوژي جديد و ابزاري که امکان ارسال پيامک به وسيله گوشي تلفن همراه را مي‌داد شاهد بمباران پيامک‌هاي غير‌اخلاقي يا طنزهاي سياسي و اجتماعي درباره شخصيت‌ها، افراد، اقوام و طوايف بوديم که اين شوخي‌ها گاه به مقدسات نيز کشيده مي‌شد.
اين تب سرد اگرچه زود فروکش کرد اما به اعتقاد کارشناسان همان جا يک هشدار جدي به مسئولان کشور در خصوص ضرورت برنامه‌ريزي و فرهنگ‌سازي در اين حوزه داد، توصيه‌هايي که به نظر مي‌رسد هيچ‌گاه جدي گرفته نشد.
بلوتوث خود را روشن کن!
موضوع بلوتوث‌هاي غير‌اخلاقي نيز يکي ديگر از مشکلاتي است که در سال‌هاي اخير فضاي دردناکي را در جامعه به وجود آورد. با آمدن ابزاري به نام بلوتوث در بازار و مجهز شدن گوشي‌هاي تلفن همراه به ابزار بلوتوث شاهد ارسال بلوتوث‌هاي غير‌اخلاقي يا بلوتوث‌هايي بوديم که به تمسخر افراد مختلف مي‌پرداخت. اتفاقاتي که ضربه‌هاي زيادي به آبرو و اعتبار افراد وارد مي‌کرد و بعضي از افراد از روي ناآگاهي و به خاطر سرگرمي و تفريح دست به ارسال اين بلوتوث‌ها مي‌زدند. اگرچه با آگاه شدن جامعه در خصوص مضرات ارسال پيامک‌ها و بلوتوث‌هاي غير‌اخلاقي و نيز تحرکات مسئولان در نهادهاي مختلف تا حدود زيادي شاهد کاهش اين گونه اتفاقات بوديم اما با ورود شبکه‌هاي اجتماعي بار ديگر اينگونه اتفاقات تلخ بيش از پيش به چشم مي‌خورد. بدون شک شبکه‌هاي اجتماعي به عنوان يک ابزار مهم در توسعه ارتباطات نقش مهمي در اين حوزه دارد و مي‌توان از اين امکان براي توسعه ارتباطات و نيز گسترش فضاي تبادل اطلاعات استفاده کرد و اين امکان را در خصوص گسترش و بسط فرهنگي، توسعه مفاهيم ديني، اهتمام در امر آموزش و تربيت و... به کار گرفت اما به دليل عدم فرهنگ‌سازي صحيح و نبود آموزش در اين حوزه شاهد بي‌اخلاقي‌هايي در شبکه‌هاي اجتماعي هستيم.
نگراني‌ها از گروه مخاطب شبکه‌هاي اجتماعي
در اين ميان اگرچه نمي‌توان مدعي شد همه افراد عضو شبکه‌هاي اجتماعي به دنبال بي‌اخلاقي در اين شبکه‌ها هستند اما بررسي‌ها نشان مي‌دهد بي‌اخلاقي‌ها در شبکه‌هاي اجتماعي در حال گسترش است. موضوع نگران‌کننده‌اي که در اين خصوص وجود دارد جامعه مخاطب و جامعه کاربر اين شبکه‌هاست.
دکتر عليرضا بيدخوري روانشناس و استاد دانشگاه بيش از هر چيز ديگري در اين خصوص نگران جامعه مخاطب و نيز کاربران اين شبکه‌هاست که عمده آنان را نوجوانان، جوانان و حتي بانوان جوان مي‌داند که انتشار اين گونه مسائل در شبکه‌هاي اجتماعي مي‌تواند تأثيرات بسيار منفي بر روي اين افراد و کانون خانواده بگذارد.
اين استاد دانشگاه مي‌گويد: چيزي که نگران‌کننده است اين است که شبکه‌هاي اجتماعي به عنوان يک پديده نوظهور در دنياي تکنولوژي و ارتباطات بيشتر در دست نوجوانان و جوانان است و نکته نگران‌کننده‌تر نيز اين است که عمده والدين اطلاعات اندکي از اين شبکه‌هاي اجتماعي دارند و با نحوه استفاده آن آشنا نيستند.
وي مي‌گويد: اين موضوع باعث شده تا برخي فرزندان در سايه بي‌اطلاعي والدين در فضاي مجازي و شبکه‌هاي اجتماعي فعاليت کنند. دکتر بيدخوري گام اول در فرهنگ‌سازي استفاده صحيح از شبکه‌هاي اجتماعي را به والدين نسبت مي‌دهد و مي‌گويد: اولين قدم براي مقابله با بي‌اخلاقي‌هاي شبکه‌هاي اجتماعي کانون خانواده و نظارت صحيح والدين بر رفتارهاي فرزندان است. به گفته وي، وقتي والدين نسبت به تربيت فرزندان خود دقت نظر داشته باشند و همواره اين موضوع به عنوان يک دغدغه برايشان مطرح باشد و مراقب رفتارهاي فرزندان خود باشند باعث مي‌شود تا انجام ندادن کارهاي نادرست در ذهن کودک و نوجوان به اصطلاح ملکه ذهن شود و فرد در سال‌هاي بعد و در مواجهه با برخي از اين ناهنجاري‌ها براي استفاده از آنها و بازديد و انتشار آنها اقدام نکند.
اين روانشناس عدم فرهنگ‌سازي صحيح در خصوص استفاده از تکنولوژي‌هاي وارد شده را مهم‌ترين دليل به وجود آمدن اين گونه مشکلات مي‌داند و مي‌گويد: بعد از خانواده‌ها، نهادهايي مانند وزارت آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامي، ورزش و جوانان، سازمان تبليغات اسلامي، کانون‌هاي فرهنگي و هنري، سمن‌ها و تشکلات مردمي با موضوع فرهنگي و اجتماعي و... مهم‌ترين نقش در اين حوزه را دارند و مي‌توانند با برنامه‌ريزي صحيح و مناسب در اين خصوص باعث جلوگيري از به وجود آمدن اين گونه مشکلات شوند.
فرصتي به نام شبکه‌هاي بومي
بيدخوري به شبکه‌هاي اجتماعي بومي اشاره مي‌کند و مي‌گويد: خوشبختانه با تلاش متخصصان و مهندسين ايراني شبکه‌هاي اجتماعي بومي در کشور راه‌اندازي شده که به عنوان مثال از مهم‌ترين آنان مي‌توان به شبکه اجتماعي کلوب، فيس‌نما، فارس توييتر، هم‌ميهن و افسران اشاره کرد.
اين استاد دانشگاه مي‌افزايد: با برنامه‌ريزي صحيح و مناسب مي‌توان رفته‌رفته اين شبکه‌هاي اجتماعي را جايگزين شبکه‌هاي اجتماعي غربي کرد، چراکه بنابر اظهارات برخي از کارشناسان، شبکه‌هاي اجتماعي غربي مانند وايبر، لاين، واتس‌آپ و حتي مواردي مانند فيس‌بوک، چت و تانگو با هدف ضربه زدن به اعتقادات مسلمانان و برهم زدن رعايت حريم ارتباط افراد با يکديگر طراحي شده است.
دکتر بيدخوري در توضيح بيشتر اين ادعاي خود به صحبت‌هاي «زاکربرگ»، خالق شبکه مجازي وايبر‌که فردي يهودي است و خود را يک «ملحد» و فردي که به خدا هيچگونه اعتقادي ندارد معرفي کرده، اشاره مي‌کند که در جايي گفته بر اساس اعتقاداتش، شبکه‌اي را طراحي کرده که در آن هيچگونه خط قرمزي براي کاربران تعريف نمي‌شود.
اين استاد دانشگاه با اشاره به برنامه‌ريزي‌هاي غربي‌ها در خصوص حمايت از اين گونه شبکه‌ها مي‌گويد: اين حمايت‌ها نشان‌دهنده اين است که موضوع سبک زندگي- ايراني اسلامي مهم‌ترين هدف و سيبل تيرهايي است که در شبکه‌هاي اجتماعي مانند وايبر به سمت نوجوانان و جوانان رها مي‌شود.
ضرورت حفظ آبروي مؤمن
صحبت‌هاي اين روانشناس و استاد دانشگاه در حالي است که نگراني‌ها از گسترش بي‌اخلاقي‌ها در شبکه‌هاي اجتماعي روزبهروز بيشتر مي‌شود. اين درحالي است که انتطار مي‌رود در جامعه اسلامي و بر اساس احاديث و روايات اسلامي آبروي افراد که حرمت زيادي براي آن در دين مبين اسلام قائل هستيم، حفظ شود.
خداوند در آيه 38 سوره حج در خصوص اهميت آبروي افراد هشدار مي‌دهد و مي‌فرمايد: «کسي را که خداوند مدافع او است چگونه انسان به خود جرأت مي‌دهد که پرده‌اش را بدرد و رازش را فاش کند يا عيبش را آشکار سازد، يا بي‌دليل به او تهمت وارد نموده و آبروي او را بريزد و به حيثيتش صدمه برساند؟»
اين در حالي است که احاديث فراواني نيز در خصوص حفظ آبرو و حرمت افراد و مؤمنين وجود دارد که شايد در اين ميان معروف‌ترين حديث مربوط به امام صادق(ع)، باشد که فرمود: «المومن اعظم حرمة من الکعبه. حرمت مؤمن از حرمت کعبه بالاتر است».
توجه به اين آيه از قرآن کريم و احاديث شريفي که در خصوص آبرو و حرمت افراد آمده است به خوبي نشان‌دهنده ضرورت حفظ آبروي افراد و نگه داشتن حرمت آنان است. حالا يک بار ديگر برمي‌گرديم به ابتداي گزارش و دوباره اتفاق تلخي را که براي زن جوان در شبکه‌هاي اجتماعي رخ داد، در ذهن خود مرور مي‌کنيم. اصلاً فرض را هم بر اين بگذاريم که يک نفر گناهي مرتکب شده و کار بدي انجام داده است آيا بايد به راحتي با آبروي او بازي کرد؟ آيا اين اجازه را داريم که با آبروي افراد بازي کنيم حتي اگر فرد گناهکار باشد؟ فکر نمي‌کنيم ممکن است او توبه کرده باشد؟ بياييم با هم صادق باشيم. آيا بهتر نيست اگر روي گوشي تلفن همراهمان پيام، فيلم و يا عکسي منتشر شد که در آن پاي آبروي يک مؤمن، يک مسلمان، اصلاً نه، يک انسان، يک همنوع، در ميان بود قبل از اينکه محتواي آن را ببينيم يا خداي نکرده قصد ارسال و انتشار آن به افراد و گروه‌هاي ديگر را داشته باشيم اندکي، فقط اندکي، تأمل و به اين فکر کنيم که حرمت مؤمن از حرمت کعبه بالاتر است.../ روزنامه جوان
انتهای پیام