گفت وگوی منتشر نشده با زنده‌یاد محمدعلی اینانلو; روضه منوره امام هشتم(ع) مرکز انرژی مشهد است
صدای شیعه به نقل از پایگاه اطلاع رسانی آستان قدس رضوی: محمدعلی اینانلو چند سال پیش برای اجرای برنامه ای به مشهد مقدس آمده بود و میهمان بارگاه رضوی بود. آن روز این مصاحبه انجام گرفت و امروز که دیگر اینانلو میان مان نیست، می خواهیم با بازخوانی حرف هایش، او را در خاطرمان جست و جو کنیم.
اینانلو حالا به طبیعت بکر خداوندی پیوسته است. او روز گذشته در اثر بیماری جان به جان آفرین سپرد. روحش شاد و یادش گرامی.
• وقتی معماری حرم مطهر را می‌بینید چه حس و حالی به شما دست می‌دهد؟
- قبل از همه چیز احساس احترام می‌کنم. احترام به اینکه ایرانیان همه چیز را زیبا می‌کنند. هر پدیده‌ای که خداوند خلق کرده، یا مخلوق دست انسان است و یا انسان که با حس زیبایی‌شناسی به آن می‌نگرد، برای زیبا کردنش می‌کوشد. به‌عنوان مثال قبل از اینکه ما در این سفر وارد مشهد شویم، در عبور از شهر سبزوار با سه یخ‌دان بزرگ که بناهای خشتی و گلی هستند و از دیرباز برای نگه داشتن آب و یخ و... باقی مانده بودند مواجه شدیم و من در بازدید از داخل این یخ‌دان‌ها خیلی تحت تأثیر قرار گرفتم که ایرانیان حتی برای چنین بنای ساده‌ای هم مسائل زیبایی‌شناسی را فراموش نکرده و چنان زیبا خشت‌ها را روی یک‌دیگر و کنار هم چیده بودند که آدمی با کمی دقت واقعا تحت تاثیر قرار می‌گرفت و به همین دلیل است که با شکوفایی اسلام در ایران، معماری اسلامی را ایرانی‌ها ابداع کردند.
شما پس از ورود اسلام به ایران در هیچ نقطه‌ای از دنیا به این زیبایی معماری اسلامی را نمی‌‌بینید. معماری اسلامی دنیا از ایران شروع شد و این امر به دو جهت بود، یکی اینکه خود ایرانیان از دیرباز هم معماری داشته‌اند و زیباپرست و زیباپسند بوده‌اند و هم اینکه وقتی‌که اسلام با روح لطیف خود وارد ایران شد، زیبایی‌پرستی ایرانیان با یکتاپرستی آمیخت و لطافت اسلام به معماری‌های بسیار زیبا و احترام‌برانگیزی تبدیل شد که یکی از نمادها و نمونه‌های بارز آن حرم مطهر حضرت رضا(ع) است که بیش از هر حسی احساس احترام را در جان و دل آدمی برمی‌انگیزد و این حس احترام با احساس احترامی که به فردی مقدس که از امامان شیعه ماست، آمیخته می‌شود، حس احترام را دوچندان می‌کند. من وقتی معماری حرم مطهر را می‌بینم بیش از هرچیزی احساس احترام در جان و روحم زنده می‌شود.
• به نظر شما فعالیت‌های آستان قدس رضوی تا چه حد در تداوم و پیگیری اصالت معماری اسلامی حرم تأثیرگذار بوده است؟
- من از گذشته‌های دور به خراسان سفر کرده‌ام و تقریبا تمام این استان را گشته‌ام وبارها هم به مشهد آمده‌ام. نخستین باری که به مشهد آمدم طفل بودم، شاید به دبستان هم نمی‌رفتم، درست یادم نیست. همان وقت‌ها هم مثل الآن این احساس احترام با اینکه کودک بودم، در من برانگیخته شد و بعد از آن هم بارها به مشهد مشرف شدم که معتقدم حضرت طلبیدند که فرصت تشرف را به من عنایت کردند و از این بابت خیلی خوشحالم.
آخرین بار هم که پیش از این چند روز به مشهدالرضا مشرف شدم، حدودا به 10 سال قبل برمی‌گردد. اما با جلسه‌ای که در اداره کل روابط عمومی آستان قدس رضوی داشتم درباره گسترش بیش از70 هکتاری وسعت حرم مطهر آشنایی پیدا کردم. هنوز متاسفانه کاملاً همه نقاط حرم رضوی را نگشتم، ولی با توجه به اهمیتی که به این موضوع داده می‌شود، خیلی تحت تاثیر قرار گرفتم و امیدوارم که این طرح توسعه آن‌قدر هوشمندانه باشد که لطمه‌ای به معماری زیبای حریم حرم وارد نشود.
• از موزه و کتابخانه هم بازدید داشتید؟
- بله از موزه بازدید کردم، اما برای کتابخانه فرصت نداشتم، متاسفانه باید به زودی مشهد را ترک کنم. ولی در سفر بعدی حتما بازدید کاملی خواهم داشت.
• چه‌قدر آستان قدس رضوی را میراث‌دار فرهنگ اسلام می‌دانید؟
- وظیفه بزرگی بر ذمه آستان قدس رضوی است که الحمدلله به خوبی انجام شده است. من در بازگشت از موزه به همراهانم توصیه کردم که موزه و خصوصا دربهای آن را بادقت بازدید کنند، برای اینکه فوق‌العاده است و در حرفه ما از بی‌نظیرها به شمار می‌رود. اشیای موجود بسیار نفیس‌اند.
• تا به‌حال هنگام طلوع یا غروب آفتاب که مراسم نقاره‌زنی اجرا می‌شود، در حرم مطهر حضور داشتید؟
- بله؛ بارها و بارها.
• این مراسم چه حال و هوایی را در شما ایجاد می‌کند؟
- حس و حال معنوی عجیبی دارد. برای من همه چیز حکایت از یک امر واحد دارد. من نوعی زندگی کرده ام و از هر چیزی در زندگی‌ام درس گرفته‌ام که پشت همه چیز داستانی برایم تداعی می‌شود. حتی در نگاه به گلی کوچک، یک زنبور عسل و یا یک پرنده. وقتی پرنده را می‌بینم، در ظاهر خود پرنده را می‌بینم، اما بیشتر از هر چیزی پرواز برایم به تصویر در‌می‌آید.
• به قولی هر موجودی در این دنیا استعاره است...
- دقیقا استعاره است. حتی از استعاره هم کمی عمیق‌تر! ایماء و اشاره‌ای است در استعاره؛ در نتیجه وقتی نقاره‌زنی را می‌بینم و صدایش را می‌شنوم، مولانا می‌گوید: خشک‌سیمی، خشک‌چوبی، خشک‌پوست از کجا می‌آید این آوای دوست و این نقاره‌زنی هم صدای چند وسیله است، ولی سرگذشت و تاریخی که باعث ایجاد این نوا می‌شود و پیام این صدا برایم اهمیت دارد.
• شما از این نوا چه چیزی دریافت می‌کنید؟
- تاریخی بسیارمتنوع از ایران را دریافت می‌کنم که ملیت، مذهب، مردم، فرهنگ، داستان‌های غم‌انگیز حملات و گوشه‌هایی هم از خوشی‌های ما را در بردارد.
• بیشتر اوقات کدام صحن را برای زیارت انتخاب می‌کنید؟
- مهم حضور دل زائر است، صحن و سرا مهم نیست، اگر چه زیبایی معماری آن مهم و تأثیرگذار است و این ویژگی در صحن اصلی وجود دارد اما مهم این است که خود انسان این حضور را احساس کند؛ حتی اگر این حضور را هزارها کیلومتر دورتر از صحن داشته باشید.
• خب معماری کدام صحن بیشتر به دل شما می‌نشیند؟
- معماری صحن اصلی گوهرشاد.
• کدام ویژگی امام رضا(ع) برای شما دوست داشتنی‌تر است؟
- مسیری که در تاریخ و جغرافیای تاریخی که توسط این امام همام طی شده – که بیشتر امامان مقدس ما مسیری را طی کرده و در جایی راکد نمانده‌اند- اگر بیشتر به این مسیر توجه کنیم، می‌بینیم که در زمانی که هارون‌الرشید، پسرانش و عباسیان حکومت کرده و امپراطوری عباسیان گسترده است و بخش عظیمی از هستی گیتی را شامل می‌شود، حضرت مسیر بسیار بااهمیتی را طی می‌کند و با این حرکت، ترس و رعبی را در جان جباران ایجاد می‌کند که در طی مسیر باعث مسموم کردن و به شهادت رساندن حضرت می‌شود، معنای عمیقی را با خود به همراه دارد.
• اگر فرصت انجام فعالیت فرهنگی در مجموعه حرم مطهر برایتان پیش بیاید، دوست دارید در کدام حوزه فعالیت کنید؟
- دوست دارم از قسمت مرکزی حرم مطهر یعنی روضه منوره حضرت رضا(ع) تصویربرداری کنم.
• چرا؟ این بخش چه ویژگی دارد؟
- ببینید! وقتی وارد مشهد می‌شوید حس و حال عجیبی پیدا می‌کنید، با ورود به مجموعه حرم مطهر رضوی این احساس ادامه دارد و هرچه به مرکز انرژی نزدیک‌تر می‌شوید، این حال و هوا عمیق‌تر می‌شود. روضه منوره‌ی حضرت رضا(ع) مرکز انرژی مشهد است.
انتهای پیام