ظهور عصر قلیانیسم در ایران
صدای شیعه: تاریخ قطعی ورود تنباکو به ایران را نمی توان تعیین کرد. ولی آنچه که در تاریخ می‌توان به طورقطع به آن اشاره کرد اما می‌توان گفت ورود توتون و تنباکو همزمان با حمله پرتقالی‌ها به خلیج فارس و اشغال جزایر جنوبی ایران در حوالی سال 913 هجری قمری بوده است.
ژان باتیست تاورنیه جهانگرد و بازرگان معروف فرانسوی که در عصر صفوی بارها به ایران و مشرق زمین سفر کرده در توصیف نحوه استفاده از قلیان در سفرنامه خود اینگونه می‌‌نویسد: «ایرانیان؛ زن و مرد، به طوری از جوانی عادت به کشیدن تنباکو کرده اند، که کاسبی که باید روزی پنج شاهی خرج کند، سه شاهی آن را به مصرف تنباکو می‌رسانند، می‌گویند اگر تنباکو نمی داشتیم چطور ممکن بود کیف و دماغ داشته باشیم».
قدیم‌ترین ذکری که از قلیان در ادبیات فارسی شده در همین برهه زمانی و مربوط به شاعری به نام اهلی شیرازی (متوفی در سال 942 هجری قمری) است. وی رباعی زیر را در وصف قلیان سروده است:
قلیان ز لب تو بهره ور می‌گردد
نی در دهن تو نیشکر می‌گردد
بر گِرد رخ تو دود تنباکو نیست
ابریست که بر گِرد قمر می‌گردد
شاید اهلی شیرازی 500 سال پیش فکر نمی‌کرد که 5 قرن بعد از سرودن این رباعی انواع و اقسام تنباکوهای میوه‌ای معطری که حاوی مواد سمی و خطرناکی چون بنزن هستند، نی در دهان را به جای نیشکر تبدیل به انواع سرطان‌ها و بیماری‌های خونی و تنفسی کند و این ابر مورد اشاره جناب اهلی راه تنفس جوانان امروز را ببندد.
در خیابان‌ها چیزی که بیش از پیش به چشم می‌خورد یک درمیان شعب موسسات مالی و اعتباری و قهوه‌خانه‌ها است، همان‌گونه که کارخانه‌های متعدد با دودکش‌های بلند نشانه دوران انقلاب صنعتی بود! شاید بتوان آنها را نمادهای دوران قلیانیسم در زمان رکود اقتصادی ایران دانست. پارک، بوستان، خیابان، جنگل، کوه، دریا و هر جایی که فکر کنید عده‌ای عمدتا جوان دور هم نشسته و سمفونی دود دار قُل قُل را با هم می‌نوازند. دیگر حتی قبح استفاده از قلیان در میان خانواده‌ها هم شکسته شده و در روزی مثل 13 فروردین امسال می‌توانستید خانواده‌هایی را ببینید که پدر و مادر و خواهر و برادر همه با هم در یک دورهمی دودزا در دامان طبیعت نشسته و لذت می‌برند.
دکتر خسرو صادق‌نیت رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با اشاره به فراگیر شدن مصرف قلیان در کشور، بیان می‌کند: متاسفانه همراه با رشد مصرف قلیان، استفاده از قلیان، خانوادگی شده است یعنی پدر و مادر به راحتی در کنار فرزندان قلیان مصرف می‌کنند در حالی که در مورد سیگار، چنین شرایطی حاکم نیست.
مهمترین سوالی که این روزها می‌توان پرسید این است که چرا این تغییر سریع در سال‌های اخیر و استقبال گسترده از سوی جامعه به خصوص جوانان نسبت به استعمال دخانیات و قلیان به وجود آمده تا حدی که شعار امسال روز جهانی بدون دخانیات با عنوان "قلیان، سمی برای سلامت خانواده" در نظر گرفته شده و سیگار تقریبا به اولویت دوم تبدیل شده است.
یکی از علت‌های این پدیده وجود باورهای غلط در خصوص قلیان در جامعه است که برخی از آنها ریشه در قرن‌های گذشته داشته و تا به امروز نیز وجود دارد. به طور مثال تاورنیه در این خصوص به یک باور قدیمی در مورد ضرر کمتر قلیان اشاره کرده و می‌گوید: "به واسطه آبی که به قلیان می‌ریزند دود تنباکو تصفیه می‌شود و کمتر ضرر می‌رساند والا با این همه قلیان که می‌کشند، مقاومت برای آنها غیر ممکن است".
دکتر نوذر نخعی معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان با اشاره به باورهای نادرستی که نسبت به قلیان در جامعه وجود دارد، تصریح می‌کند: عده‌ای تصور می‌کنند که دود قلیان به دلیل آینکه از آب رد می‌شود، خطرات کمتری نسبت به سیگار دارد، این در حالی است که مطالعات نشان داده است که 95 درصد نیکوتین پس از گذشتن دود قلیان از آب می‌گذرد.
توجیه دیگری که در زمینه استعمال قلیان وجود دارد اعتیاد آور نبودن آن است، خیلی از افرادی که در ابتدا مصرف سیگار و حتی مواد مخدر را شروع کرده‌اند نیز همین تصور مشترک را داشتند اما به مرور زمان این امر به لحاظ علمی اثبات شد که مصرف تفریحی قلیان در صورت استمرار منجر به اعتیاد به تنباکو می‌شود.
نخعی درباره باور نادرست دیگری که در خصوص مصرف قلیان مبنی بر «تعویض دهانی قلیان سبب می‌شود از سرایت بیماری‌ها پیشگیری شود» نیز می‌گوید: مطالعات نشان داده که شیلنگ و بطری قلیان در حدود 85 درصد موارد حاوی باکتری‌های متعددی هستند لذا با تعویض دهانی قلیان نمی‌توان عدم انتقال برخی بیماری‌های مسری از جمله سل را منتفی دانست.
همه این موارد را می‌توان به سهل الوصول بودن، ارزان بودن، نبود تفریح جایگزین، کنجکاوی، تلاش برای دوست‌یابی، همرنگی اجتماعی، الگوهای نامناسب اجتماعی، احساس اعتماد به نفس کاذب و ... را می‌توان از جمله عوامل فراگیر شدن مصرف قلیان در جامعه دانست.
نبود تفریح جایگزین و ارزان برای جوانان، گران بودن مکان‌ها و امکانات ورزشی به اضافه معضلاتی چون بیکاری و نداشتن شغل همه دست به دست هم داده‌اند تا جوانان، بسیاری از اوقات شبانه روز خود را به امری اختصاص بدهند که نه تنها از نظر مادی برای آنها ضرر آفرین است بلکه در آینده نه چندان دور مشکلات جسمی غیر قابل جبرانی برایشان بوجود خواهد آورد.
تغییر تصاویر بر روی پاکت‌های سیگار
متاسفانه با نزدیک شدن به هفته مبارزه با دخانیات همچنان مسئولان بهداشت کشور به ارائه آمار در خصوص مضرات سیگار و قلیان می‌پردازند، نیروی انتظامی از برخورد با قهوه‌خانه‌های بدون مجوز و مکان‌های غیر مجاز عرضه قلیان سخن می‌گوید، وزارت صنعت معدن و تجارت هم که چراغ خاموش مشغول ایجاد کارخانه‌های تولید مواد دخانی و واردات انبوه تنباکوهای مضر در فضای پسابرجام است، حتی به خود زحمت نمی‌دهند که طبق عرف جهانی تصاویر بر روی پاکت‌های سیگار و تنباکو را هر از چندگاهی عوض کنند. وزارت ورزش و جوانان هم کلا نظری ندارد و سایر دستگاه‌ها هم دور از شأن خود می‌دانند که به این قضیه ورود کنند. اما به واقع حل ریشه‌ای این معضل بدون هم‌اندیشی، احساس مسئولیت و تهیه یک نقشه راه واحد که نقش هر یک از دستگاه‌های مسئول در آن مشخص شده باشد امکان‌پذیر است؟
منبع: نسیم آنلاین
انتهای پیام