هدررفت سرمایه‌های فرهنگی و خلاق

امروزه فضای مجازی عدالتی نسبی را در پیکره خود به وجود آورده است؛ به این معنی که دیگر تفاوتی نمی‌کند شما از چه طبقه، سن و یا صنفی باشید، بلکه صرف داشتن حساب کاربری در فضای مجازی حق اظهارنظر و حضور دارید، اما بهتر است که حضور کودکان به دلیل سن کم و نداشتن بلوغ ذهنی و شخصیتی کنترل‌شده باشد، یا اینکه از مجرایی مستقل برای ورود به این فضا استفاده کنند تا ضمن بهره‌مندی از مزیت‌های آن، از آسیب‌های آن نیز دور بمانند.

از 1998 که استفاده از اینترنت برای عموم مردم همگانی شد، کاربران بسیاری از اطلاعات نادرستی که در فضای باز اینترنت ممکن است در دسترس کودکان قرار بگیرد، ابراز نگرانی کردند؛ بنابراین کنگره آمریکا لایحه و قانونی را تصویب کرد که کودکان زیر 13 سال بدون نظارت و اجازه والدین خود مجاز به استفاده از اینترنت نباشند. این جریان در تمام دنیا نیز تسری پیدا کرد و بحث اینترنت و کودکان مورد توجه قرار گرفت؛ به طوری‌ که شبکه اجتماعی فیس‌بوک، پیام‌رسانی را با عنوان «مسنجر کیدز» عرضه کرد تا کودکان با نظارت والدین بتوانند با دوستان خود در ارتباط باشند.

‌کشور ما نیز حدود 20 میلیون نفر جمعیت زیر 18 سال دارد که بخش گسترده‌ای از آن‌ها با ابزار فناوری و فضای مجازی ارتباط مستقیم دارند و در این میان بخش گسترده‌ای از این جامعه را کودکان تشکیل می‌دهند؛ هرچند که از سال‌های گذشته اقداماتی انجام شد که این فضا را به محیطی امن تبدیل کند، اما این افراد گاه به دلایل مختلف در مواجهه با فضای مجازی دچار آسیب و مشکلات بسیاری می‌شوند که نگرانی خانواده‌ها و مسئولان را در پی داشت؛ بر همین اساس وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در اواخر سال گذشته طرحی را با عنوان «سند حمایتی خدمات فضای مجازی کودک» آغاز شد تا از آسیب‌های احتمالی این فضا برای کودکان و نوجوانان جلوگیری و تهدید‌های این‌چنینی را به فرصت تبدیل کند.

با توجه به اهمیت حوزه کودک و نوجوان در ارتباط با فضای مجازی و تأثیری که این فضا می‌تواند بر تربیت و رشد آن‌ها بگذارد، به سراغ خسرو سلجوقی، مجری سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان، رفتیم تا نظر او را درباره برنامه‌های دولت برای کاهش آسیب‌های فضای مجازی و مواجهه خانواده‌ها و کودکان با این فضا را جویا شویم.

سلجوقی که اجرای طرح افزایش محتوای بومی در فضای مجازی و عضو هیئت عامل سازمان فناوری اطلاعات را در پرونده حرفه‌ای خود دارد، در گفت‌وگو با ایکنا؛ با تأکید بر نگاه فرصت جایگزین آسیب از فضای مجازی، گفت: رویکردی که در کشور به مقوله فضای مجازی داریم اگر با نگاه آسیب باشد باید فرار را بر قرار ترجیح دهیم، اما به نظر می‌رسد به رویکرد فضای مجازی باید در قالب یک فرصت نگاه کنیم؛ در چنین شرایطی است که می‌توانیم قرار را بر فرار ترجیح دهیم و در این صورت می‌دانیم چگونه از این فرصت استفاده کنیم.

 

فضای مجازی دنیای کسب‌وکار‌، آموزش و تربیت است

سلجوقی افزود: فضای مجازی دنیای کسب‌وکار‌ها، آموزش و تربیت است و زمانی‌ که به‌آن به صورت یک فرصت نگاه شود، ظرفیت‌های بسیاری را برای جامعه و موضوعات محوری آن فراهم می‌کند که می‌تواند تمام محورها را تحت تأثیر قرار دهد، اما متأسفانه امروز این فرصت‌ها را به راحتی از دست می‌دهیم.

هر دلار سرمایه‌گذاری برای کودکان زیر 5 سال 16 دلار سود دارد

 

مشاور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بیان کرد: در احادیث و روایات آمده است که شخصیت و شاکله افراد در هفت سال ابتدایی زندگی آن‌ها شکل می‌گیرد، ولی به این هفت سال بها نمی‌دهیم. در کشور آمریکا 38 سال بر روی کودکان تحقیق شد و به این نتیجه رسیدند که هر دلار سرمایه‌گذاری برای کودکان زیر پنج سال 16 دلار برگشت دارد؛ همچنین از لحاظ علمی ثابت شد که 90 درصد هوش کودکان در زیر پنج سالگی آنان شکل می‌گیرد و این نشان‌دهنده اهمیت این دوران است.

 

مجری سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک با تأکید بر آموزش کودکان در خانواده‌ها، اظهار کرد: طبق احادیث و روایات در هفت سال اول زندگی باید کودک را تربیت کرد، زیرا در هفت سال دوم و سوم میزان جذب و کشش کودک افت پیدا می‌کند. حال امروز در کشورمان متولی حوزه کودک با نام بهزیستی داریم؛ مطالعات نشان می‌دهد که 13 درصد کودکان وارد مهدکودک می‌شوند و اگر مهد‌های کودک کشور، با تمام شک و شبهه‌ای که به آن‌ها وارد است، ایده‌آل به نظر برسند باز هم این آمار نشان می‌دهد که 87 درصد کودکان فاقد عوامل مربی کودک هستند، این یعنی در حال از دست دادن سرمایه بزرگی هستیم.

هر پدر و مادری می‌تواند مربی کودک و فرزند خود باشد

 

وی تصریح کرد: خوشبختانه فضای مجازی فرصت بسیار بزرگی محسوب می‌شود و شرایطی خوبی را برای ما فراهم کرده است. در این شرایط هر پدر و مادری می‌تواند مربی کودک و فرزند خود باشد؛ برای مثال هر روز صبح این ابزار می‌تواند در قالب یک نرم‌افزار به پدر و مادر‌ها بگوید که کودکشان چه نیازی دارند و در مواجهه با رفتار‌های او چه کاری باید انجام دهند؛ لذا اگر بدانیم چنین فرصتی ثروت عظیمی برای کسب‌وکار و خانواده‌هاست، بسیار بهتر و اثرگذارتر از آن استفاده می‌کنیم.

سلجوقی ادامه داد: همگی با تجربه تاکسی‌های اینترنتی آشنا هستیم که فرصت خوبی را برای کسب‌و‌کار به راه‌ انداخت و به سرمایه چندانی نیز نیاز نداشت و فقط با استفاده از تلفن همراه و نرم‌افزار محتوا را ثبت می‌کرد؛ جریان تربیت کودک نیز به همین شکل است و خانواده‌ها می‌توانند فقط با نصب نرم‌افزاری در موبایل محتوا‌ها را به اشکال مختلف مانند انیمیشن، فیلم کوتاه و متن کوتاه دریافت و استفاده کنند. همین روند باعث ایجاد کسب‌وکار‌های خوبی می‌شود که می‌تواند آمار مهد‌های کودک کشور را هم از 13 به 100 درصد افزایش دهد.

فرصت بازی‌های رایانه‌ای برای تربیت و رشد کودکان و نوجوانان

 

مشاور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به فرصت بازی‌های رایانه‌ای برای تربیت و رشد کودکان و نوجوانان، به ایکنا گفت: امروز فضای بازی‌های رایانه‌ای دیگر به معنی یک بازی معمولی نیست، چرا که مقوله بازی در قالب آموزش، سلامت، بهداشت و امثال آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما چقدر از این مقوله استفاده کرده‌ایم و یا در آن موفق بوده‌ایم؟ حتی از این فضا می‌توانیم برای ورود به بازار‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نیز استفاده کنیم.

وی با تأکید بر اینکه در کشور آموزش‌هایی را متناسب با دین، فرهنگ و بوم داریم که قابلیت‌های جهانی شدن دارند، تصریح کرد: ولی متأسفانه سرمایه‌گذاری خوبی در این حوزه نکرده‌ایم؛ لذا امروز نمی‌توانیم یک بازی را فقط با 100 یا 200 میلیون تومان نمی‌توانیم تهیه کنیم و بازی‌هایی وجود دارد که باید هزینه‌های میلیاردی صرف آن کرد و قطعاً سود آن صد‌ها میلیارد خواهد بود؛ طبیعتاً این نوع سرمایه‌گذاری ویژگی و امتیاز خاص خودش را دارد.

 

صنایع فرهنگی و خلاق؛ از بزرگترین اقتصاد‌های حوزه مجازی

سلجوقی صنایع فرهنگی و خلاق را یکی از بزرگترین اقتصاد‌هایی دانست که امروزه در حوزه مجازی مطرح می‌شود و بیان کرد: امروزه تنها این فرصت را فضای مجازی ایجاد کرده است و از این فرصت استفاده نمی‌کنیم و فقط نگاه آسیب‌زایی در این حوزه داریم. وقتی رویکردمان را از آسیب‌زا بودن به فرصت تغییر دادیم، می‌توانیم اقدامات اثرگذار و خوبی را شاهد باشم.

مجری سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک در ادامه به ایکنا گفت: امروزه ابزار‌هایی برای کودکان در دنیا داریم که برخی از آن‌ها به کشور آمده و تعدادی از آن‌ها هم در حال ساخت در کشور است. 

 

غفلت از 18 میلیون فرصت

 

وی افزود: یکی از راهکار‌هایی که می‌توانیم سرعت خودمان را در این حوزه افزایش دهیم افزایش تعداد کاربران است، چراکه می‌تواند در قالب اطلاع‌رسانی از ظرفیت‌هایی که در کشور ایجاد شده و میزان استفاده کاربران از آن‌ها اجرا شود. امروز براساس تعریف جهانی از حدود 20 میلیون کودک زیر 18 سال در کشور حدود یک میلیون و 500 هزار سیم‌کارت رایگان کودک استفاده می‌شود، در صورتی که بیش از 18 میلیون فرصت دیگر وجود دارد و با وجود این استقبالی که مورد نظر بود انجام نشده است؛ همه این‌ها به دلیل فقدان اطلاع‌رسانی درست و به موقع از این امکانات است.

 

سلجوقی تصریح کرد: از طریق این سیم‌کارت‌ها محتوای سالم در اختیار کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد و به نظر می‌رسد که هر قدر کاربران و مخاطبان آن بیشتر شود، مانند فرش کاشان محتوا و کاربری مناسب را هم زیاد خواهد کرد؛ قطعاً اگر مخاطب خوب نباشد، نباید انتظار محتوای خوبی را هم در این عرصه داشته باشیم.

 

استفاده کودکان 6 ماهه از تلفن همراه

 

مجری سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک با اعلام اینکه در 1396 پژوهشی برای شناخت میزان بهره‌برداری کودکان سه تا پنج ساله کشور از اینترنت و تجهیزات تلفن‌ همراه و تبلت انجام شد، اظهار کرد: براساس نتایج این پژوهش معلوم شد که 66 درصد کودکان تلفن همراه یا تبلت دارند و جالب اینجاست که همین مطالعات نشان داد برخی کودکان شش ماهه نیز از تلفن همراه استفاده می‌کنند که شاید غیرقابل‌باور باشد، ولی باید بپذیریم که این موضوع در کشور وجود دارد.

وی ادامه داد: با توجه به مطالعات انجام شده، در گروه مصرف‌کنندگان 27 درصد کودکان وسیله ارتباطی دارند و سهم والدین از این آمار 66 درصد و سهم خواهر و برادر هفت درصد بود. بر همین اساس چهار درصد کودکان از شش‌ماهگی از ابزار‌های ارتباطی استفاده می‌کنند و 14 درصد از آن‌ها از یک‌سالگی با این ابزار‌ها آشنا می‌شوند و از آن‌ها استفاده می‌کنند. بیشترین تعداد کودکان که 30 درصد آن‌ها را شامل می‌شود از دو سالگی، 28 درصد از سه‌ سالگی و 20 درصد از چهار سالگی استفاده از این ابزار‌ها را آغاز کرده‌اند.

 

در کشور اپراتور‌های محتوایی و سخت‌افزاری ویژه کودکان داریم

 

مشاور وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تصریح کرد: متأسفانه حتی خانواده‌هایی هم که با سرگرم شدن فرزندانشان در فضای مجازی نگران تربیت آنان هستند آگاهی ندارند که چنین ظرفیت‌هایی برای آن‌ها مهیا شده است. در کشور اپراتور‌های محتوایی مانند انارستان، درسا و نبات و اپراتور‌های سخت‌افزاری مانند انارستان سیم‌کارت کودک همراه اول و تین تاک وجود دارند که تلاششان برای تولید محتوای مناسب و سالم و متناسب با فرهنگ و دین ما برای کودکان است که متأسفانه میزان استقبال از آنها به دلیل بی‌اطلاعی خانواده‌ها هنوز به حد انتظار نرسیده است.

به گزارش ایکنا؛ پیش از این نیز وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دوازدهم درباره برنامه‌های انجام شده در راستای منشور حقوق شهروندی در این وزارتخانه، حمایت از توسعه سرویس‌های بومی و توجه به توسعه سواد رسانه را از اقدامات مؤثر در این حوزه دانسته و تأکید کرده بود: طرح اینترنت کودکان برای کاهش آفت‌های فضای مجازی و همچنین نرم‌افزار موبایل‌محور دولت همراه از برنامه‌هایی است که در آینده در دستور کار این وزارتخانه قرار دارد. در این راستا، گروهی از حقوقدانان و صاحب‌نظران مأمور شده‌اند تا زمینه لازم را برای این کسب‌وکار‌ها فراهم کنند. همچنین امیدواریم تا دهه فجر سامانه‌ای برای ثبت اعتراضات مردم در زمینه نقد حقوق اساسی به بهره‌برداری برسد.

 

منبع: خبرگزاری بین المللی قرآن