(
امتیاز از 0
)
آسوده نخواب كوروش!
در سالروز چشم‌پوشی حكومت پهلوی از حاكمیت بر بحرین سراغ تهیه‌كننده‌ای رفتیم كه درباره این موضوع، مستند ساخته است.
دقیقا 48 سال قبل بود؛ 23 مرداد 1350. محمدرضا پهلوی از حاكمیت ایران بر یكی از استراتژیك‌ترین مناطق جنوب خلیج‌فارس چشم‌پوشی كرد و به همین راحتی بخشی از خاك ایران از سرزمین مادری جدا شد. بحرین در جنوب‌غرب خلیج‌فارس مدت‌ها در اشغال انگلیسیها بود. در نهایت با رایزنی‌ها و معاملات پشت‌پرده‌ای كه بین ایران، انگلیس و آمریكا برقرار بود، بحرین برای همیشه از خاك ایران جدا شد. حالا 48 سال از آن روز می‌گذرد. چند مستندساز نسل سومی راه افتاده و تاریخ را شخم زده‌اند تا جدا كردن بحرین از ایران را روایت كنند. حاصل این شخم زدن شده مستند «آسوده بخواب كوروش»! حرف اصلی علی فراهانی به عنوان كارگردان و مهدی مستوفی به عنوان تهیه‌كننده این بود كه پهلوی با این كار دست به یك خیانت تاریخی زد و ننگ جدایی بخشی از خاك ایران را برای همیشه به پیشانی زد. به مناسبت سالروز این اتفاق غم‌انگیز سراغ تهیه‌كننده این مستند رفتیم و با او درباره این اثر حرف زدیم؛ مستندی كه هفته بعد قرار است رونمایی شود.
نظر مورخان راجع به مستندتان چیست؟
فیلم را در قالب اكران‌های خصوصی به مورخان مختلفی نشان داده‌ایم. دكتر موسی حقانی، یعقوب توكلی، سلیمی‌نمین و خسرو معتضد از كسانی بوده‌اند كه موفق به دیدن این مستند شده‌اند. بازخوردهایی كه داشته‌ایم حول چند محور بوده. اولین محور به این بازمی‌گردد كه همه استادان متفق‌القول بودند كه تاكنون به این موضوع پرداخته نشده و این موضوع كاملا مغفول است. از این جهت جدایی بحرین از ایران با یك غفلت رسانه‌ای مواجه شده است. نكته بعدی این بود که مسائلی كه در مستند به آنها اشاره شده، همگی منطبق بر واقعیت و موضوعاتی است كه در تاریخ اتفاق افتاده و اسناد آن هم موجود است. یعنی از نظر استناد تاریخی، موضوع خلاف تاریخ در مستند وجود ندارد. نكته مهمی كه در مورد مستند وجود دارد این است كه روایت بخشی از مستند، خلاف روایت غالبی است كه از پهلوی وجود دارد؛ مثلا شما می‌بینید یك جاهایی حتی از تصاویر و فیلم‌های تلویزیون دوران پهلوی هم استفاده كرده‌ایم. روایتی كه بعضا حاوی تعاریف و تمجید‌هایی هم از محمدرضاشاه است. نیت ما این بود كه این مساله را به نمایش بكشیم كه پهلوی برای روایت قهرمانانه از شاه، تاریخ را هم به تحریف كشانده است. البته این را هم بگویم كه این روایت در ادامه مستند زیر سوال می‌رود. با این حال همین مقدار هم قدری مورد انتقاد بعضی چهره‌های انقلابی قرار گرفته كه آن را صلاح نمیدانند. با این حال افرادی كه دید رسانه‌ای بازتری داشته و به مردم نزدیك‌تر بودند از مستند تعریف كردند.
چه ملاحظاتی را رعایت كردید؟
ما درباره بحرینی حرف می‌زدیم كه دچار اعتراضات مردمی بوده و حكومت آل‌خلیفه هم آن را سركوب كرده و با جمهوری اسلامی هم روابط حسنه‌ای ندارد. از این جهت شیعیان بحرین هم خیلی موافق یادآوری این اتفاق تاریخی نبودند. دلیلش هم این بود كه یادآوری این موضوع، مهر تاییدی می‌زد بر اتهام دستگاه آل‌خلیفه كه شیعیان این كشور از نظر تشكیلاتی با ایران ارتباط دارند. ملاحظه دیگر هم این بود كه ممكن است یك سری توهماتی برای بعضی اعراب كشورهای حاشیه خلیج‌فارس پیش بیاورد كه ایران برای بحرین برنامه‌ای دارد و قصد دارد برای بازپس‌گیری آن اقدام كند. اینها ملاحظاتی بود كه ما از روز اول با آن روبه‌رو بودیم. برای حل این قضیه همه تلاش ما این بود كه شخصیت اصلی مستند شاه باشد. مخاطب مستند را مخاطب داخلی در نظر بگیریم و در مورد پهلوی حرف بزنیم و خیلی به سمت شكاف و دعوای استعماری عرب و عجم نرویم؛ در مورد مردم بحرین و شیعیان این كشور و این‌كه تمایل دارند جزئی از ایران باشند حرفی نزنیم. هدف اصلی ما شاه بود. دوربین ما او را دنبال می‌كند از ابتدای حكومتش كه شهریور 1320 بود تا انتها. روی همین حساب هم بعد از حدود یك ربع، وارد موضوع بحرین می‌شود. در كنار بحرین، موضوعات دیگری مانند لشکركشی شاه به ویتنام و عمان را هم بررسی كرده‌ایم. البته تلاش داشتیم این موارد را در ارتباط با بحرین به تصویر بكشیم. با این حال شخصیت اصلی ما شاه است.
خودتان در طول مرحله تحقیق به چه رسیدید؟
واگذاری بحرین قطعا خیانت بود. با این حال راه‌حلی كه داده‌ایم و قائل به آن هستیم این بود كه بحرین قبل از جدایی این طور نبوده كه كاملا در اختیار حكومت ایران باشد. اولین قراردادی كه باعث شد استعمار انگلیس به این موضوع ورود كند مربوط به زمان قاجار است. با این حال تا انتهای حكومت قاجار و رضاخان هم همیشه محل مناقشه بود ولی مثل سایر بخش‌های خاك ایران نبود. كاری كه شاه می‌توانست با این موضوع بكند این بود كه كاری به این موضوع نداشته باشد تا بتواند در زمان و وقت مناسب سراغ احقاق حق ارضی ایران برود؛ شبیه این مورد هم در جاهای دیگر دنیا اتفاق افتاده است مثل آرژانتین یا آلمان شرقی و غربی. این را مورخین هم تایید كرده‌اند. در مورد آلمان شرقی و غربی عین این اتفاق افتاد ولی آلمان دو تكه نشد. پیشنهاد مستند ما به شاه این است كه نباید زیر بار معامله با انگلیس و آمریكا و واگذاری آن می‌رفت.
تصاویر بكر تاریخی خوبی هم در مستند استفاده كرده‌اید! درباره دسترسی به این تصاویر بگویید!
یكی از نقاط قوت كار ما آرشیو آن است. بخشی از كار را از طریق صداوسیما و شبكه افق و آرشیو مركزی تامین كردیم.
بخشی دیگر هم مربوط به مستندهای بكر خارجی است كه در ایران پخش نشده و موضوع‌شان در مورد شاه و بحرین و جنگ جهانی بود. تصاویری در این مستندها بود كه تا حالا دیده نشده بود. از اینها هم استفاده زیادی كردیم.
امروز سالروز جدایی بحرین از ایران است و مردم باید این موضوع را خوب بدانند تا یك مقداری از ژست‌هایی كه سلطنت‌طلب‌ها در مورد ملی‌گرایی و دفاع از وطن دارند، از مد بیفتد. هفته قبل رضا پهلوی توییت زده و درباره حقوق ایران در دریای خزر اظهار نگرانی كرده بود. در این فضا باید بیشتر كار كنیم و بیشتر حرف بزنیم. فقط قاجار حكومت بی‌كفایت نبوده است. وظیفه رسانه‌هاست كه روی این موضوع مانور بدهند.
فیلم را در قالب اكران‌های خصوصی به مورخان مختلفی نشان داده‌ایم. دكتر موسی حقانی، یعقوب توكلی، سلیمی‌نمین و خسرو معتضد از كسانی بوده‌اند كه موفق به دیدن این مستند شده‌اند. بازخوردهایی كه داشته‌ایم حول چند محور بوده. اولین محور به این بازمی‌گردد كه همه استادان متفق‌القول بودند كه تاكنون به این موضوع پرداخته نشده و این موضوع كاملا مغفول است. از این جهت جدایی بحرین از ایران با یك غفلت رسانه‌ای مواجه شده است. نكته بعدی این بود که مسائلی كه در مستند به آنها اشاره شده، همگی منطبق بر واقعیت و موضوعاتی است كه در تاریخ اتفاق افتاده و اسناد آن هم موجود است. یعنی از نظر استناد تاریخی، موضوع خلاف تاریخ در مستند وجود ندارد. نكته مهمی كه در مورد مستند وجود دارد این است كه روایت بخشی از مستند، خلاف روایت غالبی است كه از پهلوی وجود دارد؛ مثلا شما می‌بینید یك جاهایی حتی از تصاویر و فیلم‌های تلویزیون دوران پهلوی هم استفاده كرده‌ایم. روایتی كه بعضا حاوی تعاریف و تمجید‌هایی هم از محمدرضاشاه است. نیت ما این بود كه این مساله را به نمایش بكشیم كه پهلوی برای روایت قهرمانانه از شاه، تاریخ را هم به تحریف كشانده است. البته این را هم بگویم كه این روایت در ادامه مستند زیر سوال می‌رود. با این حال همین مقدار هم قدری مورد انتقاد بعضی چهره‌های انقلابی قرار گرفته كه آن را صلاح نمیدانند. با این حال افرادی كه دید رسانه‌ای بازتری داشته و به مردم نزدیك‌تر بودند از مستند تعریف كردند.
چه ملاحظاتی را رعایت كردید؟
ما درباره بحرینی حرف می‌زدیم كه دچار اعتراضات مردمی بوده و حكومت آل‌خلیفه هم آن را سركوب كرده و با جمهوری اسلامی هم روابط حسنه‌ای ندارد. از این جهت شیعیان بحرین هم خیلی موافق یادآوری این اتفاق تاریخی نبودند. دلیلش هم این بود كه یادآوری این موضوع، مهر تاییدی می‌زد بر اتهام دستگاه آل‌خلیفه كه شیعیان این كشور از نظر تشكیلاتی با ایران ارتباط دارند. ملاحظه دیگر هم این بود كه ممكن است یك سری توهماتی برای بعضی اعراب كشورهای حاشیه خلیج‌فارس پیش بیاورد كه ایران برای بحرین برنامه‌ای دارد و قصد دارد برای بازپس‌گیری آن اقدام كند. اینها ملاحظاتی بود كه ما از روز اول با آن روبه‌رو بودیم. برای حل این قضیه همه تلاش ما این بود كه شخصیت اصلی مستند شاه باشد. مخاطب مستند را مخاطب داخلی در نظر بگیریم و در مورد پهلوی حرف بزنیم و خیلی به سمت شكاف و دعوای استعماری عرب و عجم نرویم؛ در مورد مردم بحرین و شیعیان این كشور و این‌كه تمایل دارند جزئی از ایران باشند حرفی نزنیم. هدف اصلی ما شاه بود. دوربین ما او را دنبال می‌كند از ابتدای حكومتش كه شهریور 1320 بود تا انتها. روی همین حساب هم بعد از حدود یك ربع، وارد موضوع بحرین می‌شود. در كنار بحرین، موضوعات دیگری مانند لشکركشی شاه به ویتنام و عمان را هم بررسی كرده‌ایم. البته تلاش داشتیم این موارد را در ارتباط با بحرین به تصویر بكشیم. با این حال شخصیت اصلی ما شاه است.
خودتان در طول مرحله تحقیق به چه رسیدید؟
واگذاری بحرین قطعا خیانت بود. با این حال راه‌حلی كه داده‌ایم و قائل به آن هستیم این بود كه بحرین قبل از جدایی این طور نبوده كه كاملا در اختیار حكومت ایران باشد. اولین قراردادی كه باعث شد استعمار انگلیس به این موضوع ورود كند مربوط به زمان قاجار است. با این حال تا انتهای حكومت قاجار و رضاخان هم همیشه محل مناقشه بود ولی مثل سایر بخش‌های خاك ایران نبود. كاری كه شاه می‌توانست با این موضوع بكند این بود كه كاری به این موضوع نداشته باشد تا بتواند در زمان و وقت مناسب سراغ احقاق حق ارضی ایران برود؛ شبیه این مورد هم در جاهای دیگر دنیا اتفاق افتاده است مثل آرژانتین یا آلمان شرقی و غربی. این را مورخین هم تایید كرده‌اند. در مورد آلمان شرقی و غربی عین این اتفاق افتاد ولی آلمان دو تكه نشد. پیشنهاد مستند ما به شاه این است كه نباید زیر بار معامله با انگلیس و آمریكا و واگذاری آن می‌رفت.
تصاویر بكر تاریخی خوبی هم در مستند استفاده كرده‌اید! درباره دسترسی به این تصاویر بگویید!
یكی از نقاط قوت كار ما آرشیو آن است. بخشی از كار را از طریق صداوسیما و شبكه افق و آرشیو مركزی تامین كردیم.
بخشی دیگر هم مربوط به مستندهای بكر خارجی است كه در ایران پخش نشده و موضوع‌شان در مورد شاه و بحرین و جنگ جهانی بود. تصاویری در این مستندها بود كه تا حالا دیده نشده بود. از اینها هم استفاده زیادی كردیم.
امروز سالروز جدایی بحرین از ایران است و مردم باید این موضوع را خوب بدانند تا یك مقداری از ژست‌هایی كه سلطنت‌طلب‌ها در مورد ملی‌گرایی و دفاع از وطن دارند، از مد بیفتد. هفته قبل رضا پهلوی توییت زده و درباره حقوق ایران در دریای خزر اظهار نگرانی كرده بود. در این فضا باید بیشتر كار كنیم و بیشتر حرف بزنیم. فقط قاجار حكومت بی‌كفایت نبوده است. وظیفه رسانه‌هاست كه روی این موضوع مانور بدهند.
منبع : روزنامه جام جم