سند مواجبگیری آخوندهای درباری در دوره رضاشاه

صدای شیعه: در این سند که در کتاب «از سیاست تا فرهنگ» نوشته عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) چاپ شده، نامه ای از رئیس وقت اداره کل شهربانی دیده می شود که در آن با اشاره به در پیش بودن ماه محرّم و صفر، درباره این که «عده ای از اشخاص غیرصالح » در ضمن وعظ پاره ای اظهارات در مجامع بنمایند که با سیاست دولت مغایرت داشته باشد، هشدار داده شده است

همزمان با ایام آغاز عزاداری شهدای کربلا، بازخوانی برخی اسناد دوران پهلوی در خصوص مزدبگیری افرادی که در فرهنگ اسلامی از آنان به عنوان «آخوند درباری» یاد می شود، خالی از لطف نیست.

به گزارش سرویس فرهنگی «آینده»، طبق این سند، از سال 1315 تا 1320، تنها 33 واعظ مورد تایید مجاز به سخنرانی در تهران و شهرستانها بوده اند که برای آنها مواجبی نیز تعیین شده بود و دیگر علما و روحانیون امکان سخنرانی عمومی نداشته اند و تنها بعد از شهریور 1320 و پایان قدرت رضا شاه دیگر روحانیون نیز امکان وعظ و خطابه یافته اند.

در این سند که وبلاگ قائم مقام از کتاب «از سیاست تا فرهنگ» نوشته دکتر حسام الدین آشنا (عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)) نقل کرده، نامه ای از رئیس وقت اداره کل شهربانی دیده می شود که در آن با اشاره به در پیش بودن ماه محرّم و صفر، درباره این که «عده ای از اشخاص غیرصالح » در ضمن وعظ پاره ای اظهارات در مجامع بنمایند که با سیاست دولت مغایرت داشته باشد، هشدار داده شده است. 

سند شماره 11   وزارت کشور بتاریخ 1321/10/   اداره کل شهربانی شماره 14451/21469   محرمانه - مستقیم - فوری

جناب آقای نخست وزیر

محترماً بعرض مبارک میرساند: از سال 1315 تاکنون سی و هفت نفر از وعاظ بشرح صورتی که تلوا تقدیم میگردد بنا بدستور دولت از طرف شهربانی16 نفر برای مرکز و 17 برای شهرستانها بمنظور وعظ و ایراد خطابه در مساجد طبق برنامه وزارت فرهنگ تعیین شده و ماهیانه جهت آنها در حدود مبلغ 10650ریال از وزارت فرهنگ حواله میشده که بموجب اسناد ارسالی بوزارتخانه مزبور بعنوان کمک هزینه بآنها داده شده است - تا جریانات شهریور سال1320 جز عده مزبورسایر وعاظ مجاز بوعظ نبوده ولی از آن ببعد وعاظ دیگر نیز کمافی السابق بامر وعظ و ایراد خطابه و خواندن روضه مشغول شده اند.

چون ماه محرّم و صفر در پیش و یقین است عده ئی از اشخاص غیر صالح بعنوان سوگواری مبادرت به وعظ و ایراد خطابه بنمایند و ممکن است در ضمن وعظ پاره ای اظهارت در مجامع بنمایند که با سیاست دولت مغایرت داشته باشد و نظر باینکه تکلیف اقدام درباره این قبیل اشخاص معلوم نیست مستدعی است در صورت تصویب امر و مقرر فرمایند کمیسیونی در وزارت فرهنگ با عضویّت نمایندگان وزارتخانه های کشور - دادگستری و فرمانداری نظامی و اداره کل شهربانی تشکیل شده موضوع را مورد مطالعه قرار داده و نظریّات خود را بعرض برسانند.

رئیس اداره کل شهربانی - سرتیپ اعتماد مقدم

امام خمینی چند سال بعد هنگام تبعید در نجف در مباحث ولایت فقیه خود، این گونه روحانیون تحت نفوذ ظلمه را این گونه توصیف می کنند: «ممکن است هزاران روایت را نشر بدهند که از عمال ظلمه و آخوندهای درباری در تعریف سلاطین جعل شده است، به طوری که ملاحظه می کنید با دو روایت ضعیف چه بساطی راه انداخته اند و آن را در مقابل قرآن داده اند، قرآن که جدیت دارد بر ضد سلاطین قیام کنید و موسی را به قیام علیه سلاطین وا می دارد. علاوه بر قرآن مجید، روایات بسیاری در مبارزه با ستمگران و کسانی که در دین تصرف می کنند وارد شده است. تنبل ها اینها را کنار گذاشته، آن دو روایت ضعیف را که شاید «وعاظ السلاطین» جعل کرده اند، در دست گرفته و مستند قرار داده اند که باید با سلاطین ساخت و درباری شد». (ولایت فقیه، ص 65 ـ 64)

موضوع آخوندهای درباری، بعدها توسط امام خمینی تشریح شد و ایشان از جمله در پیام به ملت ایران در سالگرد کشتار خونین مکه اظهار کردند:«اگر مسلمانان نمی بینند که امروز مراکزوهابیت در جهان به کانونهای فتنه و جاسوسی مبدل شده اند، که از یک طرف اسلام اشرافیت، اسلام ابوسفیان ، اسلام ملاهای کثیف درباری، اسلام مقدس نماهای بیشعور حوزه های علمی و دانشگاهی، اسلام ذلت و نکبت، اسلام پول و زور، اسلام فریب و سازش و اسارت، اسلام حاکمیت سرمایه و سرمایه داران بر مظلومین و پابرهنه ها، و دریک کلمه "اسلام امریکایی" را ترویج می کنند؛ و از طرف دیگر، سر بر آستان سرور خویش، امریکای جهانخوار، می گذارند. »(جلد بیست و یکم - صفحه 74 - 29 تیر 1367 / 5 ذی الحجه 1408)