سوغات حج؛ سنت حسنه‌اي که به بيراهه رفته

صدای شیعه:

سوغات آوردن از سفر رسم زیبایی است که در فرهنگ ما ایرانی ها وجود دارد، اصلی که شريعت اسلام نيز بر آن صحه گذارده. در دستورات ديني علاوه بر اينکه به هدیه و انفاق به خویشان و دوستان سفارش مي شود، درباره سوغات توصیۀ مجزا وجود دارد.

چنانکه در تفسیر عیاشی از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: «وقتی یکی از شما به سفر مى‏رود بايد به مقدار توانش سوغات براى خانواده‏اش بياورد، اگر چه يک سنگ باشد.»

همچنین نقل شده که چون ابراهيم (ع) به مهمانى نزد دوستش رفت و از قضا آنها دچار قحطى‏ شديدى شده بودند، پس همان طور که رفته بود دست خالى بازگشت، امّا هنگامي که به منزلش نزديک شد از مرکبش پياده شد و خورجين آن را پر از شن کرد تا شايد به اين وسيله خاطر ساره آسوده شود.

ابراهيم (ع) وقتى به منزل رسيد، خورجين را به زمين نهاد و مشغول علوفه دادن به الاغش شد، ساره آمد و خورجين را باز کرد و آن را پر از آرد ديد. از آن آرد نان مطبوعى پخت و به ابراهيم (ع) گفت: «نماز نافله را تمام کن و بيا غذا بخور»، وقتى ابراهيم (ع) نان را ديد از ساره پرسيد: «اين نان را از کجا آوردى؟» ساره گفت: «از آردى که در خورجين بود»، در آن هنگام ابراهيم سرش را به سمت آسمان بلند کرد و گفت:«شهادت مى‏دهم که تو بهترين دوست و خليل هستي (1).»

متأسفانه این رسم زیبا امروزه در سفر زائران خانۀ خدا، دستخوش تغییرات نامطلوبی شده است. ره آورد و سوغات حج که در روایت جزو نفقۀ حج دانسته شده(2)، سادگی و بی آلایشی خود را از دست داده و مثل زیبای «دوست مرا یاد کند یک هِل پوچ» را به خریدهای پر زرق و برق تجملی و میلیونی تبدیل نموده است.

علاوه بر این خرید از بازارهای عربستان که مملو از اجناس بی کیفیت خارجی بویژه چینی است، جیب وهابیت که دشمن شیعه بلکه دشمن اسلام است را پر نموده. همچنین تردد زائران ایرانی در بازارها چهرۀ زشتی از شیعیان ایران در اذهان دیگر مسلمین ایجاد کرده تا آنجا که رهبر معظم انقلاب را بارها و بارها به تذکر واداشته است که:
 

«من با سوغاتى خريدن مخالف نيستم، اما با اين بازارگردى‌ها چرا؛ خيلى بد است. يک عده‌اى عطش بازارگردى دارند؛ اينها ملت شما را، مردم شما را سبک مي کند؛ حيف است. مي روند يک جنس هايى را مي خرند، غالباً هم جنس هاى بى‌کيفيت از کشورهاى دوردستِ سودجو که با همان کمپانى‌هاى داخل آن کشور ميزبان بندوبست دارند.

براى حجاج جنس بدلى و بى‌کيفيت درست مي کنند، مى‌آورند توى اين بازارها مي ريزند، شما هم مي رويد اين ارز خودتان را و عِرض خودتان را مي ريزيد براى اينکه اين کالاهاى بى‌کيفيت را خريدارى کنيد.

امروز در کشور ما خوشبختانه کالاهاى داخلى با کيفيت خوب، متنوع، زيبا، ساخته‌شده‌ دست کارگر ايرانى - برادر خودتان - فراوان است. بعضى‌ها قبل از اينکه سفر مکه بروند، سوغاتى‌هاى سفر را در اينجا مي خرند - کار خوبى است - نگه مي دارند؛ بعد که برگشتند، همان هايى را که در بازار شهر خودشان تهيه کرده‌اند، به عنوان سوغاتى مي دهند. هديه‌ سفر است ديگر، خوب است. اين کار، خيلى کار خوبى است.»
 

در عربستان رسم بر آن است در ساعات پنجگانه نماز جماعت که هر وعده اقامه نماز سی تا چهل دقیقه طول می کشد، تمام مغازه ها و بازارها تعطیل می شود و همه باید به نماز بروند. در همین حال مشاهده می شود که متأسفانه تعداد زیادی ایرانی جلوی درهای فروشگاه ها می ایستند به انتظار باز شدن درب آنها به نحوی که موجب شده با امثال این کنایه ها که «اهلا و سهلا، عرب ها تو صحنن حاجی ها تو بازار» مورد تمسخر قرار گیرند.

حجت الاسلام سيد محمود کريمي، کارشناس حج در گفت وگو با برخي رسانه ها و در پاسخ به اين سوال که آيا حجاج کشورهاي ديگر هم خريد سوغات حج و برگزاري مراسمات بازگشت از حج را در فرهنگشان دارند، می گوید: پيش از ده ها بار به حج مشرف شده ام و هميشه سادگي سفر حج مسمانان ساير کشورها برايم قابل تحسين بوده است که با يک چمدان مي آيند و با يک چمدان هم بر مي گردند.

وي به نقش برخي از مديران کاروان در ترويج فرهنگ غلط خريد همراه با مناسک حج اشاره کرد و گفت: وقتي رئيس کاروان به جاي استفاده از لحظات بسيار کوتاه روحاني و معنوي در مکه و مدينه براي حضور زائر در بازارهاي عربستان برنامه ريزي مي کند ديگر جايي براي فرهنگ سازي نمي ماند.

کريمي ادامه داد: امسال به دليل برخي از تغييرات در تاريخ اعزام زائران به مدينه، تمامي بازاريان و کسبه مدينه به دليل دير اعزام شدن زائران ايراني ماتم زده بودند و گروهي نيز به وزارت حج اين کشور شکايت کردند که اين نشان از اهميت تاثير زائران ايراني در توسعه و رشد بازار عربستان است.(3)

نکته مهم بعدی توجه به این مسئله است که عربستان به عنوان اصلی ترین پایگاه وهابیون در جهان پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران و به قدرت رسیدن شیعیان در منطقه با هدف جلوگیری از گسترش این انقلاب شیعی به کشورهای دیگر اقدام به تامین اعتبار میلیاردی جهت راه اندازی شبکه های تلویزیونی، موسسات فرهنگی، پایگاه های اینترنتی و... نموده که یکی ازآنها راه اندازی شبکه العربیه و فعالیت گسترده در عراق با همین اهداف می باشد.

وظیفه اصلی این مراکز تبلیغاتی وهابيت، ایجاد فتنه و تفرقه در میان مسلمانان بویژه شیعیان با هدف تقویت وهابیون و تبدیل عربستان بعنوان محور جهان اسلام است.

روزنامه واشنگتن پست در گزارشی از هزینه وهابیون برای مقابله فرهنگی با ترویج حرکت شیعی در منطقه می نویسد: عربستان هزینه ای بالغ بر 75 میلیارد دلار را در فاصله بین سال های 1974 تا 2004 میلادی صرف ترویج تفکرات فرقه وهابیت نموده است.

عربستان براي مقابله با نفوذ شيعه در منطقه در سال 1381 پنج هزار کتاب در نقد شيعه منتشر کرده است و در موسم حج همان سال بيش از يک ميليون نسخه کتاب بر ضد شيعه در بين حجاج توزيع کرد.

تاسيس اداره ويژه‌اي تحت عنوان «دائره المکافحه التبشير الشيعي»؛ اداره مبارزه با گسترش تبليغات شيعه، که بودجه هنگفتي جهت مبارزه با گسترش انقلاب اسلامي ايران به آن اختصاص يافته است.

عربستان هزينه هاي بسياري براي ايجاد گروه هاي تندرو صرف کرده است که نتيجه آن تشکيل حکومت طالبان در افغانستان بود. اين کشور تلاش دارد با به روز کردن تفکر وهابيت به عنوان رقيب ايدئولوژيک انقلاب اسلامي به صدور اسلام بنيادگرا بپردازد. گر چه اين شيوه تاکنون با شکست روبرو شده است و ايدولوژي انقلاب اسلامي تحولات بسياري را در کشورهاي مختلف جهان به وجود آورده و به بیداری اسلامی و نیز گسترش شيعه در جهان منجر شده است.
 

منبع:
1. قصص الأنبياء(قصص قرآن)، ص: 159
2. من لا یحضره الفقیه، ترجمه غفاری، ج3، ص650
3. mashreghnews.ir

 ريحانه حاجي علي اکبري